Topografik chizmachilik

 Topografik sirt ustida bеrilgan shaklda maydoncha qurish uchun tuproq 
to‘kiladigan va kovlab olinadigan joylar hamda nishab tеkisliklarining kеsishish 
chiziqlarini yasash 
Topografik sirt gorizontal chiziqlari va ularning son belgilari orqali 
tasvirlangan. Shu sirtda maydoncha qurish uchun tuproq to‘kiladigan va kavlab 
olinadigan joylar hamda nishab tekisliklarining kesishish chiziqlari yasalsin va 
tuproq ishlari chegarasi aniqlansin. Maydoncha balandligi 18m, tuproq 
tukiladigan joyining qiyaligi i
t.t.
=1:1,5 kavlab olinadigan joyning qiyaligi esa 
i
t.k.
=1:1 ga teng. Variantlar X jadvalldan olinadi. 
Masalani echish algoritmi: (13-rasm, a, b) 
1. Nolinchi ish chizig‘i (18-gorizontal) va nuqtalari A
18
va B
18 
ni aniqlaymiz. 
Nolinchi ish chizig‘ining o‘ng tomonidan tuproq kavlab olinadi va chap tomonida 
tuproq to‘kiladi. Tuproq tukiladigan va kavlab olinadigan joy nishablarining 
kesishish chiziqlarini yasash uchun maydoncha konturiga perpendikulyar qilib nishab 
tekisligining qiyalik masshtablari Q
ί 
, P
ί, 
T
ί 
,…chiziladi. 
2. Topografik sirtning tuproq kavlab olinadigan joyidan maydoncha konturidan 
boshlab ariqcha (kyuvet) ucuhun 1m ajratiladi. 
3. Berilgan qiyaliklar i
t.t.
=1:1,5 va i
t.k.
=1:1 ga asosan ℓ
t.t.
=
5
,
1
:
1
1
=1,5m va ℓ
t.k.
=
1
:
1
1
=1m 
aniqlanib nishab tekisliklarning qiyalik masshtablariga chiziqli masshtab bo‘yicha 
o‘lchab qo‘yiladi. Natijada nishab tekisliklarning gorizontal chiziqlari chiziladi. 

---

4. Nishab tekisliklarning son belgilari bir xil bo‘lgan gorizontal chiziqlarning 
kesishish nuqtalarini tutashtiruvchi a′b′ va c′d′ to‘g‘ri chiziqlar tuproq tukiladigan va 
kavlab olinadigan joylardagi nishab tekisliklarning kesishish chizig‘idir.
5. Tuproq ishlari chegaralarini aniqlash uchun topografik sirt va nishab 
tekisliklarning son belgilari bir xil bo’lgan gorizontal chiziqlarning kesishish 
nuqtalari belgilanib, tartib bilan tutashtiriladi. 
6. 11- rasm, b da topografik sirtni A-A yo‘nalish bo‘yicha profilini qurish 
ko‘rsatilgan. 
 
13-rasm a) 
A - A 

---

 
b)