Toshkent farmatsevtika instituti
n u rlan tirish , ko'rikdan o 'tk a z ish va rentgen ta sm asid a qayd etish
Download 24 Kb. Pdf ko'rish
|
|
n u rlan tirish , ko'rikdan o 'tk a z ish va rentgen ta sm asid a qayd etish u ch u n m o'ljailan gan . M azkur apparatlarga rentgen nurlarini turli z ic h lik d a g i jism lar orasid an o 'tish i asos q ilib o lin g a n . R en tgen nurlari k o 'z g a k o 'rin m a y d i, sh u b o isd a n rentgen tasvirin i ko'rish u c h u n m a x su s q u r ilm a — r e n tg e n n u r la r in in g t a ’siri o s tid a nurlantirilishi m u m k in b o'lgan m o d d a bilan qoplangan ekran zarur. N u rla n tirish va n urlan tirilgan jo y la m i k u zatish yord am id a k a sa llik la m i tash xis q ilish k o 'p in c h a rentgen tasvirin i o lish orqali a m a lg a osh irilad i. T a sv irla m in g ren tgen tasm a sig a tu sh irilish i — rentgenogram m a d eyiladi. F luorografiya — flu oressiyalan ad igan yoritila d iga n ekrandagi tasvirdan fotoapparat yordam ida k ichik o 'lch am d agi rasm olinishiga a so sla n g a n u sul. R asm lar te z o lin a d i, sh u n in g u ch u n m azk u r u su l a h o lin in g o m m a v iy tek sh iru vlarin i o 'tk a zish d a k en g q o 'l laniladi. T ib b iy ren tg en te x n ik a si h o zirg i vaq td a faqat tash x is vositasi sifatida em as, balki terapevtik va jarrohlik (rentgen nazorati ostidagi in terv e n sio n r e n tg en o lo g iy a , litotrip siya, la p a r o to m iy a va q o n - t o m ir ic h id a g i ja r r o h lik ) m u o la ja la r in i o 'tk a z is h d a r e n tg e n n a zo ra tin in g vositasi sifatid a fo y d a la n ila d i. R e n tg e n o t a s h x is a p p a r a tla r in in g sifa ti u n in g y o r d a m id a o lin a d ig a n fo y d a li ax b o ro tn i n u rlan tirish d o za sig a h a m d a talab q ilin a d ig a n harakatlar va x o d im la r to m o n id a n sarflan gan vaqtga n isb a ti b ila n b elg ila n a d i. Ish n in g a x b o ro t b o sq ic h la r i ren tg en tasvirlarini o lish , ularga ish lo v b erish , u la m i tah lil q ilish va saqlash (arxiv la sh )d a n iborat. T a sv ir n in g sifa tin i o sh ir ish m u a m m o s i to 'p la m tark ib iga 291 k iruvchi m a h su lo tla m i tak om illa sh tirilish ig a h a m bogMiqdir. Bu — m axsus ren tgen naylari va n urlan tirgichlar, k atak ch ali yuqori sam arali e g a llo v c h i rastrlar, siyrak tu p roq li e le m e n tla r asosidagi k uchaytiruvchi ekranlar, rentgen ek sp on om etrla ri h a m d a apparat sifatin i n a zorat q ilu v ch i turli xil vositalar. R entgenotashxis q u rilm a la ri te x n ik qurilm alar to 'p la m in i o 'z ichiga oladi. H ar bir rentgen tashxis qurilm asi tarkibiga quyidagilar kiradi: — ustunli ren tgen n urlan tirgich i (r en tg en nayi); — r e n t g e n n u r la n is h in i h o s il q il i s h g a k e r a k li y u q o r i k u ch lan ish li u zatish u c h u n rentgen ta ’m in lo v c h i qurilm a; — b e m o r u ch u n ren tgen kursi (sh tativ) va nurlantirish u ch u n ekran yoki rasm lar u c h u n tasm ali k asseta. T asm ad agi ta sv im in g sifatini yaxshilash u ch u n u nin g old id a, rentgen nurlarining y o'lid a, rentgen panjarasi y ok i rastr joylash tirilad i. Rentgen jih o zla ri. R en tgen ekranlari va kuchaytiruvchi ekranlar re n tg en o sk o p iy a va flu orografiya (E R S ) re n tg en og rafiya (R U ) u ch u n chiqariladi. E R S -2 2 0 ekranlari m axsus ru x-k ad m iy sulfitdan sariq-yashil rangdagi yorug'lik tarkibi yu pq a qavat qilib surtilgan karton listlaridan iborat. U n in g orqa oq rangli to m o n id a korxon a rusumi tushiriladi. Ekranlar bittadan qilib kartonli ram kada o'raladi va qalin q o g ‘o z li k onvertlarga solin ad i. K o n v ertn in g y o rlig ‘ida nurlantirish yoru g'ligi ko'rsatiladi — 2 2 0 birlikdan k a m em as, nurlantirish y o ru g‘ligi katta boMgan ekranlarda esa 30 0 birlikkacha. E kranlam in g x izm a t q ilish m uddati 4 yil. T ib b iy k u c h a y tir u v c h i r e n tg e n ek ra n la ri r e n tg e n o g r a fiy a u ch u n m o'ljailangan . Sirtiga yupqa qilib lu m in o fo r qavati surtilgan k artondan iborat b o 'lib , u rengtgen nurlari ta ’sirida k o 'k -b in a fsh a rang n urlanish h o sil q ila d i, n urlam i p len k a g a n isb atan k o'p roq s in g d ir is h g a e g a . L u m in e s s e n t k u c h a y tir u v c h i e k r a n la r n in g q o 'lla n ilish i ek sp o n a tsiy a q ilish vaqtini 3 0 —4 0 barobar k a m a y tirish im k o n in i b erad i. B iroq b u n d a ta sv im in g im k o n i jih a tid a n q o b iliy a ti, y a ’ni ta s v im in g sifati y o m o n la sh a d i. Ikki ek ran d an iborat boMgan to 'p la m la r y etk a zib b erilad i va qoM laniladi, tasvirga o lish vaq tida ular orasiga ren tgen tasm asi so lin a d i. E kranlar b esh tu rd a ch iq arilad i. E k ran n in g o 'rta c h a 292 x izm a t q ilish vaq ti 4 yil. E kran n u rlan ish in in g sifati va y o ru g‘ligi ishlab ch iq a ru v ch i k orxon a to m o n id a n teksh iriladi. R e n tg e n panjalari ren tgen ografiya q ilish vaq tid a ik k ilam ch i re n tg en n urlarini sin g d irish u c h u n x iz m a t q ila d i v a n isb a ta n ravshanroq h a m d a an iq roq ren tg en o g ra m m a o lin ish ig a yord am beradi. S a n o a td a p an jaralam in g quyidagi: ich k i a ’z o la m in g tasviri u ch u n yassi, b osh suyak tasvirlari va b o sh q a b ir n e c h ta turi ishlab chiqariladi. P anjalam ing sifati ishlatish vaq tida rentgen qurilm asida tekshiriladi. H im o y a la sh m o sla m a la ri. R e n tg e n x o n a la r id a r e n tg e n qurilm ariga x iz m a t k o ‘rsatuvchi x o d im la m i h im o y a q ilish u ch u n q o ‘rg‘oshinli ekvivalenti 1 m m b o ‘lgan q o ‘i g ‘osh inlangan rezinadan y ok i q o ‘rg‘o sh in li sh ish a d a n h im o y a la sh pardalari ch iq a rila d i. h im oyalash pardalari katta va k ichik o 'lch a m d a h am d a fluorograflar u c h u n y ig 'm a q ilib ishlab ch iqarilad i. H im o y a la sh q o 'lq o p la r i (r ezin a q a v a tin in g q alin ligi 1 ,0 — 1,3 m m ) va q o ‘rg‘o sh in la n g a n rezin ad an fartuklar ch iq arilad i. H im o y a la sh ren tgen rezin asi 1 0 0 0 x 6 0 0 x 3 ,5 m m oM cham li sin gd iru vch i rezin a d a n tayyorlan ad i. 1 m m d an k a m b o ‘lm agan q o ‘rg‘o sh in ek v iv a len tig a ega. H im o y a la sh ren tg en sh ish alari apparatlarda q o ‘llan ilad ig an ren tg en nurlaridan h im o y a la sh u c h u n m o 'lja ila n g a n . T arkibida k atta m iq d o rd a q o ‘rg‘o s h in tu zlariga e g a b o 'lg a n m a x su s o p tik sh ish a d a n tayyorlan ad i. Rentgen sur’atlari uchun va rentgen tasmasiga ishlov berish uchun uskunalar va jihozlar R en tg en k a sse ta la ri r e n tg e n e k r a n la r in in g o 'lc h a m la r ig a m u v o fiq ish lab ch iq a rila d i. K assetalar k o ‘rinarli n u rfa m i o ‘tk a z - m a y d ig a n (a lu m in iy v a g e tin a k s) m a teria lla rd a n ta y y o r la n ish i kerak. R e n tg en tasm asiga m axsu s k o ‘rintirish avto m atla rin i q o'llagan h o ld a ish lo v b erish ja r a y o n i k a m id a 7 d a q iq a n i ta sh k il eta d i. R e n tg e n ta sm alarin i ta y y o rla sh g a k atta m iq d o r d a ( 1 5 — 30 g / m 293 gach a ) k u m u sh sarflanadi, bu tasm ali rentgen ografiyan in g qiym ati yuqori b o 'lish lig in i ta ’m in lab beradi. R en tg en ta sm a si q o ‘l- o y o q la r va ta n a r e n tg e n o sk o p iy a si u ch u n 100 varaq d an iborat b o g ‘lam larda ch iq arilad i (7 2 -ra sm ). S p e k trn in g k o ‘k s o h a s i u c h u n k u c h a y tir u v c h i ek ran lar b ila n fo y d a la n ila d i. O M ch am lari 1 3 x18 s m d a n 3 5 x 4 3 sm g a c h a . F lu orografiya u ch u n p lyon k a lar g'altak ka o'ra lib ch iqarilad i. R a d io g ra fik q og‘oz lu m in e sse n t ek ra n la r b ila n b irg alik d a ren tg en o g ra fiy a d a k en g ish la tilm o q d a . Q o g 'o z n in g em u lsiy a si k o'rsatk ich m od d a la rd a n tarkib to p g a n boMib, bu unga ko'rinarli q ilib ch iq a ru v ch i a vtom atlard a 10 so n iy a d a v o m id a ish lov berish im k o n iy a tin i beradi. R ad iografik q o g ‘o z n in g q iym ati tarkibida kum ush k am a ytirilgan ligi sab abli ren tgen p ly on k asiga n isb atan 3 barobar a rzo n . T a sv im in g an iq lig i jih a tid a n radiografik q o g 'o z rentgen ta sm a sid a n a n c h a yom o n ro q d ir. B u n d a n k ey in tib b iy ta sh x isd a n fo y d a la n ila y o tg a n h o zirg i za m o n rentgen te x n ik a sin in g ayrim n am u n alarin i k o ‘rib ch iq am iz. K R F -1 1 2 F L Y U K A R r e n tg e n -flu o r o g r a fiy a k o m p y u te r d a b o sh q a r ila d ig a n v a tasviri o 'z g a r tir ila d ig a n raq am li k o 'c h m a m ajm ua. K o 'c h ir ish u c h u n q ulay q ilib b ajarilgan , Z I L 5 3 0 1 - E 0 a v t o m o b i li s h a s s is id a g i m a x s u s iz o t e r m i k fu r g o n - k u z o v g a o 'm a tilg a n k am d o za li ren tg en -flu o ro g ra fiy a raqam li ap parati sil 72-rasm. Rentgen tasmasi. 294 va k o ‘krak qafasidagi boshqa kasalliklam i ertaroq aniqlash m aqsadida a h o lin in g o m m a v iy r e n tg e n te k sh ir u v la r in i o 'tk a z is h u c h u n m o'ljailangan. R entgen apparatida zam on aviy fluorografiya kamerasi K F -4 0 0 o 'm a tilg a n , unda nurlantirish d ozasi kam aytirilgan b o 'lib , 7 0 y ok i 100 m m kenglikdagi rulonli tasm ad an foydalaniladi. T u rg'u n ren tg en -flu orografiya ap parati 12F7 F lu a r-7 ko'krak q afasin i o ld i v a y o n to m o n li p royek siyalarid a tik h o la tid a , rulonli fluorografiya tasm asid a (en i 7 0 — 100 m m ) o m m a v iy fluorografiyasi o 'tk a zish h a m d a b o sh suyagi va u m u rtq a p o g 'o n a sin i su r’atga tu sh irish u ch u n m o'lja ila n g a n . U n d a ren tgen kassetalarida o d d iy ta sm a d a n foy d alan ish m u m k in . A pparat to 'p la m i to 'g 'ri tubusli yan gi lin z a k am erasi K F -4 0 0 b ila n to 'ld ir ilg a n . F lu orografiya ek ra n in in g o 'lc h a m la r i 3 9 x 3 9 sm o 'p k a n in g b u tu n m a y d o n in i su r ’atg a o lis h im k o n in i b erad i. F lu o ro g ra fiy a su r’atlari h a m e k s p o z i t s i y a r e l e s i d a n h a m k a m e r a i c h i g a o ' m a t i l g a n fo to e k sp o n o m e tr y o rd a m id a tu sh irilish i m u m k in . A p p a ratn in g u n u m d o rlig i b ir so a td a 10 0— 150 su r’at (7 3 -ra sm ). 73-rasm. Turg'un rentgen-fluorografiya apparati 12F7 FLuAR-7. 295 12 P 6 A r m o b il- 6 tib b iy r e n t g e n - t a s h x is p a la t a a p p a r a ti palatalar, ren tg en k ab in etla ri, qabul x o n alarid a ren tgen tash xis tekshiruvlarini o 'tk a zish u c h u n m o'ljaila n g an (zarvaraq, 19-rasm). A pparat bir q ator afzallik larga ega: h arak a tch a n lig i, ikki fokusli rentgen trubkasi, trubkadagi k u ch lan ish n i ravon ro stlan ish i, rangli sentratorga eg a d iafragm a, alm ash ad igan filtr, sh ta tiv n in g katta im k oniyatlari. O g'irligi 3 2 0 kg. 74-rasm. Kompyuter tashxisi uchun rentgen apparati 12TZ Arkom-3. 1 2 T Z A rko m -ko m p yu ter ta sh xisi uchun rentgen apparati. K a m d o z a li r e n t g e n -ta s h x is ra q a m li a p p a r a ti ( 7 4 - r a s m ) rentgen ta sm a sin i q o 'lla m a sd a n k om p yu ter d isp leyid ag i ta sv im in g katta hajm d a axb orotga eg a b o'lish ligin i ta ’m in la yd i, b em orlarn in g 90 fo iz g a c h a turli tek sh iru vlari t a ’m in lan a d i. O r g a n iz m n in g turli o r g a n l a r i n i o ' t i r g a n , y o t g a n v a t u r g a n h o l a t d a r e n t g e n teksh iru vlarini o 'tk a z ish , d a v o la sh jara y o n id a g i ta sh x is, k o'krak q afasini flyu orografiya q ilish u c h u n m o'lja ila n g a n . K o 'c h m a tash xis ren tgen apparati 10L 6 A r m a n -b kasalxon a palatalari h am d a dala va shifoxonad an tashqari sharoitlarda ko'chirib b o 'lm a y d ig a n b e m o r la r n in g r e n tg e n su r’a tla rin i o lis h u c h u n m o'ljailangan. T e z yord am ko'rsatishda jarohatlarni tash xis qilishda sam arali. A pparat d en tal ren tgen sur’atlarini bajarish u c h u n tu b us 296 b ila n jih o z la n g a n , 4 ta g'ild irak -rolik lard a o so n harakatlanadi. Q o 's h im c h a ravish da 10 m e tr g a c h a b o 'lg a n m aso fa d a yu q ori k u c h la n is h n i m a s o fa d a n d is t a n s io n ( s im s iz ) u la g ic h b ila n ta ’m in la n g a n . A p p aratn in g o g 'irlig i 4 0 kg. Tomograflar O xirgi vaq td a sh ifo x o n a a m a liy o tid a k om p yuterli tom ograflar tob ora k o'p roq q o'llan ilib b orm oq d a. T o m o g ra fiy a n in g e n g k o 'p tarqalgan usullari: ultratovushli ikki o 'lc h a m li vizu a liza tsiy a , d o p p leo g ra fiy a va ularni birgalikda u y g 'u n lik d a q o 'lla n ish id a n ib orat. M a ’lu m k i, to m o g r a fiy a d a , planarli vizu alizatsiyaga n isb atan y o lg 'o n salbiy tash xislar k o'p roq b o 'la d i. B u to m o g ra fiy a d a o rg a n n in g k o'rik d an o'tk a zilish i u n in g b u tu n u zu n ligi b o 'y ic h a k esim la r o lin ish in i talab q ilish i b ilan b o g 'liq . K erakli k o 'n ik m a la m in g b o 'lm a slig i o q ib atid a sh ifo k o r 2 —3 k esim n i o lg a n id a n s o 'n g , d a tch ik n i q o'Ida boshqargan h o ld a p atologiyani an iq lay olm asligiga sabab b o'lad i. U ltratovushli tashxis asb o b in in g o m m a v iy ish la tilish i va k en g tarqalishi bir vaq tn in g o 'z id a u larn in g so d d a la sh ish ig a sab ab b o 'ld i. D a stlab k i org a n izm d a g i tu rli organ lar va tizim la rn i tash x is q ilish h a m d a b u tu n tan a n i tek sh irish u ch u n m o'ljaila n g an bir fo t o n li e m is s io n k o m p y u te r li to m o g r a fla r o 'tg a n a srn in g 7 0 - yillarid a p a y d o b o 'ld i. S h u n d a n beri b ir d etek torli to m og raflar a n c h a tak om illa sh tirild i. Ikki d ete k to rli va h a tto ch e k siz k o 'p im koniyatlarga ega b o'lgan u ch d etektorli tom ograflar p aydo b o 'ld i. 1- va 2 - a v lo d tom og ra fla rid a p o z its io n sh kala yassi yarim s h a ffo f c h iz g ic h k o 'r in ish id a b ajarilgan . 7 0 -y illa m in g o xirid a n b osh lab ren tgen trubkasi faqat a y la n m a h arak atlan u vch i q urilm a 3 - va 4 -a v lo d to m ograflari R K T n in g a so siy turlari b o 'lib q o ld i. B u n d a y to m o g r a fla r u ch u n p o z its io n sh k ala berk zan jir h o sil qiladi va ren tgen trub k asin ing b urilish b urch ag in i h isob lash u ch u n x izm a t qiladi. M a g n itli k o m p y u te r to m o g ra fla ri (Y a M R — to m o g ra fla r) in trask op ik te x n ik a n in g en g y o s h b o 'lim i h iso b la n a d i, ch u n k i u la r n i is h la b c h i q i s h is h la r in i n g b o s h l a n i s h i 1 9 7 8 - y i l d a n h iso b la n a d i (avstriyalik “ V g ik e g ” firm a si). H ozirg i vaq td a b u tu n 297 jah o n d agi sh ifo x o n a la rd a bir n e c h a m in g m a gn itli to m o gra flar ish la tilm o q d a . B iroq u larn in g ta q sim la n ish i b ir te k isd a em a s, m asalan R ossiyad a bitta to m o g r a f b ir m illio n ah o liga t o ‘g ‘ri kelsa, A Q S h d a 1 0 0 m in g k is h i b o s h i g a t o ‘g ‘ri k e la d i. M a g n it li to m o g r a fla m in g b u n d a y k en g tarqalib k etish i u larnin g o ‘zig a x o s tash xis im k o n iy a tla ri b ila n b elg ila n a d i. M a g n it-rezo n a n sli tom ogrqfiya (M R T ) — tash x is q ilish n in g m urakkab, io n la sh g a n n urlanish b ila n b o g 'liq b o ‘lm a g a n xavfsiz va sam arali u suli (zarvaraq, 2 0 -r a sm ). U sh b u usul b ila n b o sh va orq a m iy a n i, um u rtq a p o g 'o n a si u stu n in i, k ich ik to z n i, buyrak usti b ezla rin i, tiz z a m u sh ak larin i, y u m sh o q to 'q im a la rn i te k sh i rish da turli p a to lo g ik jarayon lar a n iq la n a d i. M R T d e m iy e lin iz iy a la sh k asallik la rig a, sirin g o m iy eliy a g a g u m o n q ilin gan d a; orq a b o sh su y a g i ch u q u rch a sid a p a ta lo g ik ja r a y o n y u z a g a k e lg a n d a h a m d a u m u r tq a p o g ‘o n a s i n i n g shikastlanishlarida; um urtqa p o g 'o n a sin in g pog'onalararo disklarida d eg en er a tiv o ‘zgarishlar p a y d o b o ‘lg a n d a p o g 'o n a la ra r o d ab b an i an iq lash u ch u n ; orqa m iy a k asalliklari va sh ik a stlan ish larid a va b osh q ala rd a ta n lo v usuli b o ‘lib h iso b la n a d i. M R T b e m o m in g yu ragida s u n ’iy ritm y u ritu v ch isi, yurak k la p a n in in g p ro te zi, s u n ’iy m u sh a k la r, skobkalar, sin g a n m e ta ll b o'lak lari m avjud b o 'lg a n d a o 'tk a z ilis h i m u m k in em as. G E k o m p a n iy a sin in g S ign a P ro file tiz im i Y a M R — tasvirlari so h a sid a y a n g i standartlarni o 'm a ta d i va q o ‘lla n ish d ia p a z o n in i ken gaytirad i (7 5 -ra sm ). 75-rasm. YaMR tomografi. 298 M a g n itli to m o g r a f “ O b r a z -1 ” u m u m iy ixtisosli d a v o la s h - p rofila k tik a m u assa sa la rid a v a ta sh x is m arkazlarida fo y d a la n ish u ch u n m o'ljailan gan . B u — b u tu n ta n a u ch u n rentgen k o m p y u ter to m ograflari b o 'lib , ular ta sh x is q ilish u ch u n m u h im a h a m iya tg a ega boMgan ich k i tu zu lm a la rn in g q atlam li tasvirini b erad i. Ishlab ch iq arilayotgan k o m p y u ter to m ograflari S R T -1 0 0 0 M va S R T - 1010 faqat b osh q ism in i tek sh irish im k o n in i berib, ek sp lu atatsiya qilinishida cheklangan ishonchliylikka ega. Butun tana u chun S R T - 5 0 0 0 , S R T -6 0 0 0 tom ograflari h a m ularga o ‘xsh ash. T o m o g ra fla r ek sp lu atatsiya q ilin ish id a ish o n c h liy lig i, yuqori darajada sez u v - ch a n lig i va ta sv im in g bir jin slilig i b ilan tavsiflan adi. Monitorlar H ozirg i z a m o n tib b iy o ti, ay n iq sa u n in g a n e ste z io lo g iy a va rean im atologiya kabi soh alarin in g asosiy m u am m o si bu b e m o m in g xavfsizligidir. B e m o m in g x a v fsizlig in i t a ’m in lo v ch i e n g m u h im o m illard an biri b em orlarn in g q o n i, n afas olishi va yurak faoliyatin i u zlu k siz k uzatish (m o n ito r in g )d a n iborat. M o n ito r — b u k o n s t r u k s i y a s i , a x b o r o t o l i s h i ( y a ’ n i d a tc h ik la m in g am al q ilish ta m o y ili b o 'y ic h a ), d a stu riy t a ’m in o ti va ax b o ro tn i ta q d im etish b o 'y ic h a turli xil b lo k la rd a n tarkib to p g a n m urakkab asbob. M o n ito r texnik asi rivojida s o 'n g g i vaqtda k o 'p fu n ksiyali asb o b la rn i yaratish a n ’a n asin i y a q q o l k uzatish m u m k in , b iroq b u n d a y m o n ito r la m in g qiym ati va ek sp lu atatsiyasi yetarli darajada q im m a tg a tu sh ad i. M o n ito r a n este ziy a , v e n tila tsio n k o 'm a k , ja d a l terap iy a va a m b u la to r y o rd a m i ja r a y o n id a b em o r la r h o la tin in g k o 'r sa tk ic h - larini u zlu k siz n o in v a z iv h a m d a k o m p le k s n azo rat q ilish u ch u n Download 24 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|