Tunis (arabcha: ﺲﻧﻮﺗ), Tunis Respublikasi
Download 232.36 Kb. Pdf ko'rish
|
Tunis - Vikipediya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Tunisiya Respublikasi ﺔﻴﺴﻧﻮﺘﻟا ﺔﻳرﻮﻬﻤﺠﻟا Al-Jumhuriya at-Tunisiya Bayroq Gerb Shior
- Mustaqillik (Fransiyadan) • Sana 20 mart 1956 Maydon • Butun 163,610 km 2 (91- oʻrin) • Suv (%) 5.04 Aholi
- • Zichlik 61/km 2 YIM
- Pul birligi Tunisian Dinar (TND) Vaqt mintaqasi UTC+1 • Yoz (DST) UTC+1 Qisqartma TS Telefon prefiksi
Tunis Tunis (arabcha: ﺲﻧﻮﺗ), Tunis Respublikasi (arabcha: ﺔﻴﺴﻧﻮﺘﻟا ﺔﻳرﻮﻬﻤﺠﻟا al-Jumhuriya at-Tunisiya) — Shimoliy Afrikada joylashgan davlat. Maydoni 164,2 ming km². Aholisi 11,5 mln. kishi (2018). Poytaxti — Tunis shahri Maʼmuriy jihatdan 25 viloyatga bulinadi. Bu maqolada manbalar teglariga olinmagan, yoki umuman koʻrsatilmagan. Iltimos, qoida va koʻrsatmalarga muvofiq maqolani vikilashtiring. Ko‘proq o‘rganish Tunisiya Respublikasi ﺔﻴﺴﻧﻮﺘﻟا ﺔﻳرﻮﻬﻤﺠﻟا Al-Jumhuriya at-Tunisiya Bayroq Gerb Shior: ﺔﻟاﺪﻋ ،مﺎﻈﻧ ،ﺔﻳﺮﺣ Arabcha: Hurriyat, Intizom va Adolat Madhiya: Himat Al Hima Poytaxt Tunis shahri Rasmiy til(lar) Arabcha Hukumat Prezidentlik Respublika 0:53 • Prezident Moncef Marzouki • Bosh Vazir Mehdi Jomaa Mustaqillik (Fransiyadan) • Sana 20 mart 1956 Maydon • Butun 163,610 km 2 (91- oʻrin) • Suv (%) 5.04 Aholi • 2002-yilgi roʻyxat 10,074,951 (80- oʻrin) • Zichlik 61/km 2 YIM (XQT) 2005-yil roʻyxati • Butun AQSh$76,990 mil. (63-oʻrin) • Jon boshiga AQSh$7,642 T. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1959-yil 1 iyunda qabul qilingan, unga keyinchalik tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident (1987-yildan Zayn alObidin bin Ali), u umumiy toʻgʻri va Pul birligi Tunisian Dinar (TND) Vaqt mintaqasi UTC+1 • Yoz (DST) UTC+1 Qisqartma TS Telefon prefiksi 216 Internet domeni .tn Davlat tuzumi yashirish ovoz berish yuli bilan 5 yil muddatga saylanadi va yana 2 muddatga kayta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Deputatlar palatasi (bir palatali parlament), ijrochi hokimiyatni prezident bilan hukumat amalga oshiradi. Yer yuzasining aksari qismi tekislik, ayrim joylarda qirlar uchraydi. Shimoliy va shimoli-gʻarbiy qismini Atlas togʻlarinnng sharqiy tarmoklari (TelAtlas, Tunis tizmalari va boshqalar) egallaydi. Tunis tizmasining gʻarbiy qismida mamlakatdagi eng baland nukga — Tabiati Shambi choʻqqisi (1544 m) bor. Togʻlar oraligʻida platolar, shimolda Tunis payettekisligi va janubi-gʻarbda Tunis sohili, Tunisning markaziy qismida Shott deb atalgan shurxok botiq joylashgan. Foydali kazilmalardan fosforit, temir, qoʻrgʻoshin, marganets va rux rudalari, simob, magniy va kaliy tuz konlari bor. Saxroi Kabirda neft va gaz zaxiralari aniklangan. Iklimi Oʻrta dengiz atrofiga xos subtropik ikdim, yozi issiq va quruq, qishi nisbatan salqin, nam; chekka janubda tropik choʻl iqlimi, Sahroi Kabirdan garmsel (sirokko shamoli) esib turadi. Oʻrtacha temperatura yanvarda 10°, iyulda 26°, janubda yanvarda 21°, iyulda 33°. Yillik oʻrtacha yogʻin 400- 1500 mm, Tunis tizmasidan janubda 100- 200 mm. Dare kam, yirik daryosi — Majarda (uz. 460 km). Tuproq va oʻsimliklari, asosan, Oʻrta dengiz atrofiga xos. Togʻlardagi qoʻngʻir oʻrmon tuproqlarida aralash oʻrmonlar, qolgan hududdagi kulrang va jigarrang tuproqlarda choʻl va chala choʻlga xos oʻsimliklar oʻsadi. Hayvonot dunyosi: shimolda qoplon, toʻngʻiz, alqor, chala choʻllarda qoraqulok,, gepard, chiyaboʻri, sirtlon, tulki, yovvoyi mushuk bor; qushlar, sudralib yuruvchilar koʻp. Hasharotlardan, ayniqsa chigirtka qishloq xoʻjaligi. ekinlariga zarar yetkazadi. Oʻrta dengizdan baliq ovlanadi. Ashkyol, JabelBuXedma va boshqa milliy boglari, qoʻriqxona va rezervatlar tashkil etilgan. Aholisining 97% dan koʻprogʻi tunislik arablar, 1%dan ortigʻi barbarlar, ozroq yevropalik (fransuz, italyan va boshqalar)lar. Rasmiy til — arab tili. Fransuz tili ham tarqalgan. Dindorlari — sunniy musulmonlar. Shahar aholisi 61%. Yirik shaharlari: Tunis, Sfaks, Sus, Bizerta, Qayravon. Tunis hududida ilk paleolit davridan odam yashab keladi. Mil. av. 4—2ming yilliklarda dehqonchilik va chorvachilik Tarixi taraqqiy etib, istehkomli manzilgohlar vujudga kelgan. Mil. av. 12-asrda Tunisga yunonlar, keyinroq finikiyaliklar kirib keldi. Finikiyaliklar tomonidan Tunisda asos solingan shaharlar ichida Karfagen yirik shahardavlatga aylangan. Mil av. 264— 146 ylardagi Puni uruioʻari natijasida Karfagen davlati barham topgan. Tunis Rim imperiyasining Afrikadagi mulkiga aylangan. 439 yil barbarlar va qoʻzgʻolonchi dehqonlar koʻmagida Karfagenni vandamar bosib olgan. 534 yil Tunis Vizantiyaga tobe boʻlgan. T. tub aholisining ozodlik kurashiga 647 yil T. hududiga kirib kelgan musulmon arab qoʻshini yordam bergan. 670 yil arablar Qayruvon shahriga asos soldilar (keyinchalik bu shahar Shimoliy Afrikaga islom dinini yoyish markazi boʻlib qoldi), 698 yil ular Karfagenni, 703 yil esa T.ni butunlay egalladilar. 800 yil Tunis Abbosiplar xalifaligidan ajralib chiqib, Agʻlabishshr sulolasi hukmronligidagi mustaqil davlatga aylandi. 909 yil barbar qabilalarining qoʻzgʻoloni natijasida T.da ismoiliylarning Fotimiylar davlati barpo etildi. 1535-yil Tunisni Ispaniya bosib oldi, 1574-yil turklar ispanlarni quvib chiqarib, Tunisni Usmonli turk imperiyasi tarkibiga qoʻshib oldi. Biroq turk sultonlari Tunisni nomigagina idora qilar edi. 1591-yildan T.ni Tunis deylari, keyinchalik Murodiylar sulolasi (1612—1702) beylari boshqardi. 1705-yil Husayniylar sulolasi beylari mustaqil T. davlatini barpo etdilar. 1861- yil Tunis liberal islohotchisi Xayriddin atTunisiy tashabbusi bilan dastlabki konstitutsiya (Dustur) qabul qilindi. 1881- yil fransuz qoʻshinlari Tunisni bosib oldi. 1934-yil Habib Burgʻiba vatanparvar kuchlarni birlashtirib, Yangi dustur — soʻl millatparvar partiyasini tuzdi, shu partiya milliy ozodlik harakatiga rahbarlik qildi. Ikkinchi jahon urushi yillari (1939—45) va undan keyin T.dagi milliy ozodlik xarakati kuchaydi. 1952—54 yillarda shaharlardagi umumiy ish tashlash sharoitida Tunis ozodlik armiyasi (1952-yil Yangi dustur Download 232.36 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling