Turkm dili-7 2017. indd

Al-elwan güller klubyň görküne görk goşýar. 3. Biz Watanymyzy ýürekden söýýäris. 4. Özbegistanyň ykdysadyýeti gün-günden beýgelýär. 5. Ol mugallymyň aýdan sözüni ýerde galdyrmaýar. 6. Mekdebimiziň okuwçylary matematika olimpiadasynda ýeňiji boldular.

▲ Sözlemde eýä, habara ýa-da özara biri-birlerine bag- lanyp, olary aýyklap, olar dogrusynda belli bi soraga jogap bolup gelýän sözlere aýyklaýjy agzalar diýilýär.

Meselem:

1. 
   Sygyr geldi. 2. Sary sygyr uzak örüden geldi.
   

Baş agzalardan düzülen birinji sözlem sygryň gelendi- gini aňladýar. Sygryň reňki örüsi, nireden gelenligi bolsa ikinji sözlemdäki aýyklaýjy sözler arkaly anyklanylýar.
Aýyklaýjy sözler sözlemiň eýesine, habaryna ýa-da öz biri-birlerine baglanyp, olary aýyklap, belli bir soraga jo- gap bolup gelýärler.
Meselem:
Mekdebimiziň howlusy gök baga bürenip otyr.
Aýyklaýjy agzalar öz baglanýan (aýyklaýan) sözleri taýdan iki topara bölünýärler.

1. 
   Sözlemiň eýesine, at deregine gelen sözlerine baglanýan aýyklaýjy agzalar.
   
2. 
   Sözlemiň habaryna ýa-da dürli işlik şekillerine baglanýan aýyklaýjy agzalar.
   

Bularyň birinjisi aýyrgyçlar, ikinjisi bolsa doldurgyçlar.


Sözlemiň aýyklaýjy agzalary



Aýyrgyçlar _ _ _ _ _ _ _ _ Doldurgyçlar~~~~~~~~~~~

89. 
    njy gönükme. Aýyklaýjy agzalary tapyň. Olaryň sözlemdäki hyzmatyny düşündiriň.
    

Duşmanlar ýeňse berdiler, ýow basyldy. Derelerde ola- ra gyrgyn girdi. On bäş müň duşmanyň kimi gyryldy, kimi tutuldy. Oguzlardan hem üç ýüz ýigit şehit boldy.
Gazan beg oglunyň üstünden baryp, atdan inip, onuň ellerini çözdi, ataly-ogul görüşdiler.
Uruş eýgilikli gutardy, ençeme oljalar ele düşdi. Gazan beg ogluny duşman elinden sag-aman gutaryp, yzyna – oba dolandy. Gelip kyrk otag dikdirdi.
Ýedi gün, ýedi gije iýme-içme boldy. Gazan oglunyň saglygyna gul-gyrnak azat etdi. Ýigitlerine köp sylag ber- di. («Gorkut ata»).

90.