Universiteti g. N. Axunova, N. N. Shamshiyeva

Biznes jarayonlarining integratsiyasi

	Sof xolding	Strategik arxitektor	Strategik nazoratchi	Operator
Biznes yo‘nalishlari integratsiyasi darajasi	Avtonomiya	Birgalikda ishlatiladigan o‘xshash malakalar va qobiliyatlar	Birgalikda ishlatiladigan biznes-tizim elementlari	Yagona biznes- yo‘nalishli tizim
Tipik biznes- portfel	Turli-tuman, o‘zaro bir-biri bilan mutlaqo bog‘lanmagan yo‘nalishlar	Uchta yoki undan ortiq biznes-birliklar, ularning har biri bir qator o‘zaro bog‘liq, lekin moliyaviy mustaqil yo‘nalishlarni rivojlantiradi	Ikki yoki uchta o‘zaro bir-biri bilan chambarchas bog‘langan yo‘nalishlar	Biznesning bitta asosiy yo‘nalishi

7-jadval davomi

Qarorlarni qabul qilish strategiyasi- ning asosiy ishlab chiquvchisi	Biznes-birlik	Biznes-birlik	Markaz tuzilmalar bilan birga, ular doirasida tegishli biznes- yo‘nalishlar rivojlanadi	Faqat markaz
Biznes- birliklarning faoliyat yuritish maqsadlari	Moliyaviy, qisqa muddatli	Strategik, avvalo, uzoq muddatli	Strategik va moliyaviy, qisqa va uzoq muddatli	Alohida biznes- birliklar yo‘q, faqat operatsion maqsadlar qo‘yiladi
Markazning biznes- birliklar faoliyatiga aralashuvi	Xarid qilish/ sotish Yollash/ bo‘shatish	Zaif	O‘rtacha	Kuchli

Ko‘pgina korxonalar radikal yechimlardan qochishga urinishadi, chunki har bir xodim pozitsiyalarining o‘zgarish, kadrlarni turli o‘rinlarga o‘tkazishlar, shuningdek axborot ta’minoti va hisob uslubiyotining yangicha modelini qurish talab qilinadi. Amalda vujudga keladigan muammolar yechimi tashkilotning tashqi muhit sohasida bo‘ladi. Bunday holda alohida biznes-birliklar va ular bilan bog‘liq biznes-jarayonlarning boshqarilishi tuzilmaviy bo‘linmalarni boshqarish tizimiga ayrim elementlarni qo‘shish orqali amalga oshiriladi.Shuning uchun korxona menejmenti tizimida biznes-jarayonlar rivojlantiri- lishining asosiy shartlariga quyidagilarni kiritish mumkin:

biznes-tizimning alohida biznes-jarayonlar va umuman biznes- kompleksning adaptiv imkoniyatlari namoyon bo‘lishida ifodalanadigan bozordagi o‘zgarishlarga o‘z vaqtida munosabat bildirish (ya’ni biznes- tizim faoliyat yuritishining yetarli salohiyati mavjudligi). Bu sifatli o‘z vaqtidagi axborot ta’minoti, shuningdek ishlab chiqarish quvvatlari zaxiralari va ishlab chiqarish jarayonini qayishqoq tarzda qayta qurish

imkoniyatlari va yaxshi yo‘lga qo‘yilgan marketing va boshqalardir; qabul qilinadigan boshqaruvchilik yechimlarining optimal desentralizat- siyasi; biznes-tizim bajaradigan biznes-funksiyalarning to‘laqonli amalga oshirilishini ta’minlash, biznes-birliklarning aniq rahbarlarining moliyaviy javobgarligini belgilash, takrorlashga yo‘l qo‘ymaslik; tashkiliy tuzilmaga muvofiq biznes-funksiyalar tarkibini va sanoat korxonasi menejmenti tizimida uslubiy ta’minotni belgilash.

Shuni qayd qilish kerakki, menejment tizimini budjetlashtirishning yaxshi mexanizmisiz rivojlantirib bo‘lmaydi, chunki budjetlashtirish korxonaning mavjud moliyaviy oqimlarini bir tizimga solish va turli funksional obyektlar (biznes-jarayonlar) bo‘yicha samarali taqsimlashga imkon beradi. O‘zbekistondagi yirik korxonalarning tashkiliy tuzilmani qurishning optimal va kam xarajatli tizimi nuqtayi nazaridan faoliyat yuritishining o‘ziga xosligini hisobga olib, quyidagilarni nazarda tutish mumkin. 80-yillardan boshlab yirik korxonalar uchun xo‘jalik yurituvchi subyektlarning boshqaruvchilik funksiyalarining bir qismi yoki kompleksi bilan yuklanadigan alohida biznes-birliklarga bo‘linishini nazarda tutadigan divizional boshqaruv tuzilmasi asosiy bo‘lib qoldi. Divizional tashkiliy tuzilmalarda asosiy va maxsus boshqaruvchilik funksiyalari bir qismi quyi tuzilmaviy darajalarga berilishi (rejalashtirish, tashkil qilish, nazorat, marketing, narx belgilash, xodimlar, biznes- rejalashtirish, logistika ...) bo‘linmalar rahbarlarining biznes-jarayonlarni amalga oshirish uchun javobgarlikni qisman yoki to‘laligicha o‘z zimmasiga olishiga imkon beradi. Shu sababli tashkilotni boshqarish oliy darajasi menejmenti strategik maqsadlarni hal qilish uchun xoli qilinadi. Bunda bo‘linmalar faoliyati moliyaviy natijalari o‘zgarishi qayd qilinadi, norentabellilarini tugatish va samarali ishlaydiganlarini rag‘batlantirish bo‘yicha qarorlar qabul qilinadi. Bunday o‘zini o‘zi tartibga solish mexanizmining mavjudligi, tanqidiy vaziyatlarda boshqarish uchun shart- sharoitlarning ta’minlanishi biznes-jarayonlarni boshqarishning operativ va strategik vazifalarini hal qilish uchun imkon beradi. Shu munosabat bilan amaliyotda Business Unit Management (biznes-jarayonlarni boshqarish metodologiyasi – BUM) tizimining qo‘llanilishi muammolar

orasida davlatga bog‘liq bo‘lgan tashqi tusdagi muammolar (soliqlar, davlat siyosati)ni ajratib ko‘rsatishadi.