Va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Metallni to‟g‟rilash 
Metallarni to’g’rilashda tekislanadigan joyni tanlashga alohida e‟tibor 
berish lozim. CHunki zarba kuchi egrilik bilan muvofiq bo‟lishi, egrilikdan 
uzoqlashgan sayin zarba kuchi shunga mos ravishda kamaytirilishi kerak. Detal 
sirtlarining tekislikka yopishishi to‟g‟rilashning yakunlanganini bildiradi. Sirtning 
to‟g‟riligini o‟nga chizg‟ich qo‟yib tekshiriladi. Mayda, yaxlit detallar sandon yoki 
to‟g‟ri taxtalarda tekislanadi. To‟g‟rilash jarayonida zarbani qo‟lqop kiyib, detalni 
yoki zagotovkani sandonga bosib turib beriladi. 
To‟g‟rilash tahtalari, list, sim va val
tipidagi metallarni sovuq va qizdirish yo‟li bilan to‟g‟rilash 
Metall tasmalarni to’g’rilash quyidagi 
ketma-ketlikda bajariladi. Qavariq tomon 
chegaralarini bo‟r bilan belgilanadi, 
keyin bolg‟alanadi. Tasmani plitaga 
qo‟yganda uning qavariq tomoni tepada 
turishi lozim. Zarbani qavariqning eng 
baland 
joyidan 
boshlab, 
uning 
chegarasiga borgan sayin kamaytirish 
kerak. Agar detalda qavariq yuzalari 
ko‟p bo‟lsa, to‟g‟rilashni avval detalning 
chetlariga yaqin bo‟lgan qavariqlardan 
boshlanadi, 
keyinchalik 
o‟rtadagi 
qavariqlar 
to‟g‟rilanadi. 
To‟g‟rilash 
natijasini ko‟z yoki chizg‟ich bilan 
tekshirish mumkin. 
Almashinuvchi 
muhrali 
bolg‟achalar 
yumshoq 
materiallardan 
tayyorlanib, 
bolg‟aning ishchi qismiga pona shaklida 
mahkamlab qo‟yiladi. Bu xildagi bolg‟alar 
ishlov berish tamomlangan sirtlarning 
ayrim 
nuqsonlarini 
tekislashda 
qo‟llaniladi.

---

Simni to’g’rilash. Simning egriligini ko‟z bilan tekshirilgach, egri 
joylarining chegarasini bo‟r bilan belgilab olinadi, keyin simning egilgan joyi 
tepega qaratib qo‟yiladi. Zarbani egrilik chegarasidan boshlab o‟rtasiga tomon 
ko‟chiriladi. Sim diametri va egriligining katta-kichikligiga qarab berilishi zarur. 
Egrilikni to‟g‟rilashda simni o‟qi bo‟yicha aylantirib zarba beriladi. Agar 
simda egrilik ko‟p bo‟lsa, to‟g‟rilashni detalning uchiga yaqin joydan boshlash, 
keyin o‟rtasini tekislash kerak. 
Toblangan detallarni rixtovkalash (to’g’rilash). Ayrim hollarda po‟lat 
detallar toblangandan keyin qavariqlanadi. Toblashda hosil bo‟lgan egrilikni 
to‟g‟rilashni rixtovkalash deyiladi. Rixtovkalash aniqligi 0,01-0,05 mm bo‟lishi 
mumkin. Rixtovkalash harakteriga ko‟ra, toblangan muhrali yoki egri sirtli 
bolg‟alar tanlanadi. Bu holda detalni tekis taxtada emas, balki rixtovkalash 
babkasida to‟g‟rilanadi. 
Vallarni to’g’rilash. Diametrlari 30 mm. gacha bo‟lgan vallarni qo‟l 
presslarida to‟g‟rilanadi. Bunda valni ikki prizmaga qo‟yib vint bilan qisiladi va 
egilish indikator yordamida aniqlanadi. Valdagi qoldiq kuchlanishlarni bartaraf 
etish uchun valni 30-40 daqiqa 400
0
-500
0
da toblab, keyin sovitiladi. Parchin 
usulida to’g’rilashda egilgan valni qavariq tomoni bilan taxtaga qo‟yib sirtiga juda 
kuchli bo‟lmagan zarba beriladi. 
Qizdirish yo’li bilan to’g’rilash (zarbasiz). Profil metall (tavrli, ikki tavrli, 
burchaklik, shveller), ichi bo‟sh val, qalin po‟lat listlarning egilgan joylarini 
qizdirish yo‟li bilan to‟g‟rilanadi. Buning uchun kavsharlash lampalari yoki gaz 
gorelkalaridan foydalaniladi. Qizdirilayotgan metallni ranggi qizg‟ish tus olib, 
elastik holatga kelgach, xom asbest yoki ho‟l latta bilan sovitiladi. Sovish 
natijasida u to‟g‟rilanib qoladi. 
Sovuq holda rixtovkalash. Payvandlangan buyumlardagi uncha katta 
bo‟lmagan nosozliklar qo‟lda yumshoq bolg‟achalar bilan to‟g‟rilanadi, buning 
uchun taxta yoki sandonga qo‟yib bolg‟alanadi. O‟ta egilgan yaxlit buyumlarni esa 
maxsus presslarda har xil to‟g‟rilash moslamalarini qo‟llab to‟g‟rilanadi. 
Payvandlangan detallarni sovuq holda to‟g‟rilashda ehtiyot bo‟lish, chokning 
mustahkamligini saqlash uchun muhrasi tekis bo‟lgan bolg‟adan foydalanish kerak, 
aks holda bolg‟aning o‟tkir qirralari payvand choklarini yaroqsizlantirib, detalning 
mustahkamligini yo‟qotadi. 
Detal va zagotovkalarni qo’lda to’g’rilash sermashaqqat va unumsizdir. 
SHuning uchun bu usul kichik partiyadagi detallarni to‟g‟rilashda qo‟llaniladi. 
Sanoat korxonalarda bu ish mashinalar zimmasiga yuklangan. 

---

Eguvchi jo’va (valьts)lar. Sanoat korxonalarida listlar sirtidagi notekislik 
jo‟valar yordamida to‟g‟rilanadi. Jo‟valashning mexanizatsiyalashtirilgan turlari 
bor. Qo‟l yoki uch valli eguvchi jo‟valar bilan sirtlardagi notekisliklar: g‟adir-
budirlik, qavariq va shunga o‟xshash notekisliklar to‟g‟rilanadi. Qalinligi 3 mm 
gacha bo‟lgan listlar odatda, uch vallarda, undan qalinrog‟i maxsus mashinalarda 
to‟g‟rilanadi. 
Uch valli list eguvchi mashinalar korpusga o‟rnatilgan uchta ostin-ustin 
joylashgan tsilindr vallardan iborat. Zarur bo‟lib qolganda listning qalinligi 
hisobiga vallar bir biridan uzoqlashtirilishi yoki yaqinlashtirilishi mumkin. Ish 
jarayonida listlarning osilib qolmasligi uchun mashina qo‟shimcha val bilan 
jihozlangan.