Fayzullayev sindorning

3. SUVNING AYLANMA HARAKATI
Suvning aylanma harakati. Suv moddasi biosfera tarkibiga kiruvchi muhim kimyoviy birikma. U tirik organizmlarning 80-90% biomassasi asosini tashkil etadi. Uning tabiatda aylanishini, oddiy tarzda, quyidagicha bayon etish mumkin. Doim Yerdagi manbalaridan suv bug'lanib havo muhitida suv molekulalari yig'iladi. So'ngra ma'lum shart - sharoitda ular asosida yog'in-sochin vujudga kelib, yana suv Yer yuzasiga qayta tushadi. Yoqqan yomg'ir (yoki erigan qor, do'l va muzliklar)ning bug'lanishi sababli, ma'lum miqdordagi suv yana atmosferaga ko'tariladi, yog'in-sochin suvlarining qolgan qismi tuproqqa singishi hamda bevosita suv havzalarini to'ldirib turadi.
Tuproqdagi suvlar, o'simliklar, shuningdek, jonzotlar tomonidan o'zlashtiriladi va pirovard natijada, modda - energiya almashinishi hamda boshqa tabiiy jarayonlar tufayli yana havo muhitiga o'tadi.
Tuproqlarga singib o'tgan ma'lum miqdordagi suvlar tuproq qatlamlaridan o'tib, yer osti suvlariga qo'shiladi. Barcha manbalardan suv yana bug'lanadi va shunday qilib, uzluksiz ravishda aylanib turadi. Mazkur tabiiy jarayonning ma'lum bo'g'inida, so'zsiz, odamlar va hayvonlar iste'mol qilgan suvlar ham ishtirok etadi. Buni tasavvur etish aytarli darajada, qiyin emas, albatta. Barcha bug'langan suvlar, o'z navbatida, havoda aerozol ko'rinishda — bulutlarni hosil qilib, ma'lum shart-sharoitda yog'in-sochin ko'rinishida Yerga tushadi va hokazo.
Gidrosfera - Yerning suv qobig’i. Suv tabiatda uch xil holatda uchraydi: qattiq (muz), suyuq (suv), bug’ (suv bug’i)
Joylashish o’rni va holatiga qarab, tutash suv va tarqoq suvga bo’linadi. Tutash suvga okean va dengizlardagi, quruqlikdagi suv havzal arida to’plangan suvlar kiradi. Tarqoq suvlarga suv bug’i va muzliklar kiradi. Gidrosferaga yana tuproq, grunt suvlari, yer osti suvlari, o’simlik va hayvonlar tanasidagi suvlar hamda kiradi. Yer yuzining 70,8% ini suv qoplagan (361 mln. km²).
1-Jadval

Gidrosfera qismlari	Suv hajmi
	Ming km^3	Umumiy hajmga nisbatan % da	CHuchuk suvlar hajmiga nisbatan % da
Dunyo okeani	1338000	96,5	-
Er osti suvlari (gravitatsion va kengliklar)	23400	1,70	-
CHuchuk yer osti suvlari	10530	0,75	30,06
Muzliklar	24000	1,73	68,70
Doimiy muzloq mintaqadagi yer osti muzliklari	300	0,022	0,86
Ko’llar	176	0,013	0,25
Tuproqdagi namlik	16,5	0,0012	0,047
Havodagi suv bug’lari	12,9	0,0010	-
Botqoqliklar	11,5	0,0008	0,033
Daryolar	2,1	0,0002	0,006
Hammasi	1386000	100	100
SHundan chuchuk suvlar	3500	2,3