Fermentlar –globulyar oqsillar Fermentning bir necha yuz zvenodan iborat polimer zanjirlari globula shaklida o`ralgan bo`ladi

Mixaelis-Menten fikri bo`yicha fermentativ kataliz jarayonining borishi:

Fermentativ kataliz jarayonini shartli ravishda o`ziga xos 3 bosqichga bo`lish mumkin:

• Substratni fermentga diffuziyalanishi va uni fermentni faol markazi bilan bog`lanib, ferment-substrat kompleksi – ES ni hosil bo`lishi.
• Birlamchi ferment-substrat komplekslaridan bir yoki bir nechta faollashgan ferment-substrat komplekslari – ES* va ES** ni hosil bo`lishi.
• Fermentning faol markazidan reaktsiya mahsulotini ajralishi va muhitga tarqalishi – EM kompleksi E va M (mahsulot) ga ajraladi.

• 1894 yilda nemis kimyogari Fisher fermentning o`ziga xosligi uning shakliga bog`liq bo`lib, shakli substrat molekulasi bilan aniq darajada mos keladi.
• Bu farazni “qulf va kalit” farazi deyiladi: bunda substrat “kalit”ga o`xhsatilib, shakli jihatidan “qulf”, ya’ni fermentga aniq mos keladi.

• Fisher modeli

• 1959 yilda Koshlend “qulf va kalit” gipotezasiga o`zgartirish kiritdi. U ferment va substrat o`rtasida dinamik o`zgarish bo`lishini ko`rsatib berdi.
• Substrat ferment bilan bog`langanda ferment molekulasida qandaydir o`zgarishlar yuzaga keladi.
• Fermentning faol markazini tashkil etgan amiunokislotalar ma’lum shaklni egallaydi va ferment o`z vazifasini bajarishiga yordam beradi.
• Qo`lga qo`lqop kiyganda shaklning o`zgarishi bu hodisaga analogi holat hisoblanadi.

• Koshlend modeli.

• Koshlendning fikriga ko`ra ferment molekulasi qattiq emas, aksincha yumshoq, cho`ziluvchan bo`lib, fermentning konfiguratsiyasi va uning faol markazi substratlar yoki boshqa ligandlar birikishi jarayonida o`zgaradi. Faol markaz –substratni yopishtiruvchi emas, balki substrat unga birikish vaqtida mos keluvchi shaklni qabul qilishga majburlaydi (shuning uchun ham “majburiy moslik” deb nomlanadi).
• “Majburiy moslik” farazi bir qator fermentlarning substratga birikishidan keyin faol markazning funktsional guruhlarining joylashishini o`zgarishi qayd etilgandan so`ng tajribada o`z tasdig`ini topdi.

• "Majburiy moslik"

• Koshlend gipotezasini namoyish etuvchi sxema. Substrat ferment bilan bog`lanib, uni o`zgartiradi, natijada fermentning faol guruhlari yaqinlashadi. Hajmi yirikroq yoki kichikroq bo`lgan molekulalar ferment bilan o`zaro ta’sirlasha olmaydilar.

• АТФ АДФ + Ф

• Исходные вещества

• Продукты вещества

• АТФ

• АДФ+Ф

• Энергия

• Ход реакции

• Аденозинтрифосфорная кислота

• Аденозиндифосфорная кислота

• Остаток фосфорной кислоты

• Н2О

• Substratlar orasida bog`lar hosil bo`lishi uchun ular bir-biri bilan yaqin joylashgan bo`lishi kerak.
• Bunda qulf va kalit mexanizmi bo`yicha boradi, lekin bir fermentga ikkita substrat to`gri keladi.

• Birikish reaktsiyalari