Filtrlar hisoblash

=
𝜟𝒑
µ(𝑹
𝒄𝒉
+𝑹
𝒇𝒕
)

(1)
 

bu yerda 
V - filtrat hajmi, m
3 
; 
G’ - filtrlash yuzasi, m
2
; 
t - filtrlash vaqgi, s; 
A
r 
- bosimlar farqi, N/m
2
; 
t
s 
- dinamik qovushoqlik, Pa s 
; R — chukma va filtr to’siqlar qarshiligi, m. 
1 m
3 
filtrat olinganda xch (m
3
) mikdorda cho’kma hosil bo’ladi deb qabul qilamiz. 
Unda, 
X
ch
V=h
ch
F (2) 
bu yerda 
h
4 
- chukma qatlami balandligi, m. 
Bu formuladan:
h
ch
=
𝒙
𝒄𝒉
𝑽
𝑭
(3) 
CHo’kma qatlamining qarshiligi uning balandligiga proportsional deb faraz 
qilamiz. 
R
0
=r
0
h
0
=
𝒓
𝟎
𝒙
𝟎
𝑽
𝑭
(4) 
bu yerda r
0 
— cho’kmaning solishtirma qarshiligi, m
2
. 
Agar (3.42) ni (3.40) ga qo’ysak, ushbu ko’rinishga ega bo’lamiz: 
 
𝒅𝑽
𝑭𝒅𝝉
=
𝜟𝑷
µ
(
𝒓
𝒄𝒉
𝒙
𝒄𝒉
𝑽
𝑭
+ 𝑹
𝒇𝒕
) (5) 
(3.43) tenglik filtrlash jarayonining asosiy tenglamasi deb ataladi. 
Filtr to’siq qarshiligi hisobga olinmasa, kuyidagi tenglama holatiga kelamiz 

---

r
ch
=
𝜟𝒑
µ𝒉
𝒄𝒉
𝒘
 (6)
bu yerd 
w - filtrlash tezligi.Filtrlash jarayonining boshlang’ich fursati uchun, ya’ni V = 0 
da, R + n -A p/ffm ). bo’lgan holat uchun tenglamani integrallasak ( 0 - V va O - 
goralikda), ushbu tenglama kelib chiqadi: 
V
2
=2
𝑹
𝒇𝒕
𝑭
𝒓
𝟎
𝒙
𝟎
𝑽 = 𝟐
𝜟𝒑𝑭
𝟐
µ𝒓
𝒄𝒉
𝒙
𝒄𝒉
𝝉 (7) 
Olingan ushbu tenglama siqiladigan va siqilmaydigan cho’kmalar uchun 
qo’llasa bo’ladi va u filtr 
hajmi ortishi bilan filtrlash tezligi kamayishini 
ko’rsatadi. tenglamani filtrlashga nisbatan yechsak, ushbu ifodaga erishiladi:
τ=
µ𝒓
𝒄𝒉
𝒙
𝒄𝒉
𝟐𝜟𝒑
(
𝑽
𝟐
𝑭
)+
𝑹
𝒇𝒕
𝑽
𝜟𝒑𝑭
(8) 
yoki hisobga olsak 
SHunday qilib, filtrlash vak^i olingan filtrat hajmi kvadratiga to’gri 
proportsionaldir. 
Oxirgi tenglamani filtrning solishtirma ish unumdorligi (Vf = U/G’) ga nisbatan 
yechsak, kuyidagi ko’rinishga ega bo’lamiz: 
O’zgarmas tezlik i» = const holat uchun (3.43) dan ushbu tenglamani olamiz: 
yoki 
bu tenglamadan: 

---

yoki 
SHunday qilib, filtrlash vaqt ortishi bilan bosimlar farqi ko’payadi 
ya’ni olingan filtrat hajmi kvadratiga to’g’ri proportsional. 
Filterni solishtirma ish unumdorligi
Amalda 
cho’kma hajmining filtrat hajmiga nisbati x ch, cho’kma 
qatlamining solishtirma hajmiy qarshiligi g
ch 
va filtr to’siq qarshiliklari tajriba yo’li 
bilan anikdanadi. 
Agar, G’ = 1 m
2 
bo’lgan hol uchun (3.45) tenglamani ushbu ko’rinishda yozish 
mumkin: 
bu yerda: S - filtr to`siq gidravlik qarshiligini xarakterlovchi filtrlash konstantasi, 
m
3
/m
2
; K - filtrlash rejimi va suyuqlikdagi cho’kmaning fizik-kimeviy xossalarini 
hisobga oluvchi filtrlash konstantasi, m
2
/s. 
Agar, (3.53) tenglamaga o’zgartirish kiritsak, ushbu ko’rinishga ega bo’lamiz: 
Ko’rinib turibdiki, (3.56) tenglik abstsissaga a qiya burchak ostida joylashgan 
to’g’ri chiziq tenglamasi. Ush bu burchak tangensi t g a = 2 / K teng va u ordinata 
o’qida ot = 2S/K kesmani ajratadi (3.15-rasm). 
Ushbu to’g’ri chiziqni qurish uchun abstsissa 
o’qiga o’lchangan Vh ..., V„ qiymatlari, ordinata 
o’qiga esa T/Vh T2/V2 , r J'V n larning tegishli 
qiymatlari qo’yiladi. 
So’ng, aniqlangan K va S qiymatlar yordamida 
(3.54) va (3.55) tenglamalardan gch va Yaft lar 
topiladi. 
CHo’kma va filtrat hajmlarini o’lchash natijasida 
esa - x ch qiymati topiladi. 
3.12. Filtrlar 

---

Ishlash printsipiga qarab, filtrlar quyidagilarga bo’linadi: o’zgarmas 
bosimlar farqi yoki o’zgarmas filtrlash tezligida ishlaydigan filtrlar; filtr to’siqda 
hosil qiladigan bosimlar farqiga qarab, vakuum yoki ortiqcha bosim ostida 
ishlaydigan kurilmalar; jarayonni tashkil etishga qarab, uzlukli yoki uzluksiz 
ishlaydigan kurilmalar. 
Bosim ostida ishlaydigan kurilma bir necha tur ga, ya’ni gidrostatik bosim, 
nasos yoki kompressor yordamida hosil qilingan, vakuum va markazdan qochma 
kuch ta’sirida hosil bo’lgan bosimlarda ishlaydigan filtrlarga bulinadi. 
Texnologik maqsadlarga qarab, kurilmalar ikki turga bulinadi: a) 
suyuqliklarni tozalash filtrlari; b) gazlarni tozalash filtrlari. 
Filtr to’siqlarning turiga qarab, donasimon materiallar, turli gazlamalar va qattiq 
materiallar (keramika, to’r) yordamida turli jimsli sistemalarni tozalaydigan 
filtrlarga bo`linadi. 
Qumli filtr. Bu qurilma donasimon materialli filtrlar guruhiga oid (3.16-rasm). 

---

Filtrlash tezligi 250...750 kg/(m
2
- soat). Ushbu filtr tuzilishi sodda, filtrlash 
sifati esa — yuqori. Lekin, hajm birligida filtrlovchi yuza kam va jarayon 
tezligi past bo’lgani uchun, filtrning ish unumdorligi juda kichik. Undan 
tashqari, filtr qumni almashtirish qiyin va ko’p vaqt talab qiladi. 
Nutch - filtr vakuum yoki ortiqcha bosim ostida ishlashi mumkin (3.17-
rasm) CHo’kmani chiqarib tashlash uchun filtrga bir parrakli aralashtirgich 
o’rnatilgan. Suspenziya va siqilgan havo alohida shtutserlar orqali uzatiladi. 
Olingan filtrat esa, to’kish jumragi 4 oraliqali chiqarililadi. Filtrning ish sikli 
quyidagi bosqichlardan iborat: suspenziya bilan to’ldirish; bosim ostida filtrlash;
filtr to’siqiqdan cho’kmani tushirish; filtr to’siqni qayta tiklash. 
Bunday filtrlarda cho’kmani yuvish jarayonini ham bir vaqtda o’tkasa bo’ladi. 
Suspenziyalarni filtrlash paytida filtr to’siq sifatida karton, belting va sintetik 
tolalarni qo’llash mumkin. Sintetik tolalarning afzalligi shundaki, ular yuqori 
mexanik mustahkamlik, termik va 
kimyoviy 
chidamlilikka 
ega. 
Sintetik 
tolalardan, zichligi asta sekin o’zgaradigan, filtr to’siqlar tayyorlash mumkin 
Bunday filtr qattiq faza miqdori kam bo’lgan suspenziyalarni filtrlashda juda 
qo’l keladi, chunki zarrachalar uning butun balandligi bo’ylab cho’kadi. Filtrning 
tashqi qatlamida yirik, ichki qatlamlarida esa mayda zarrachalar ushlanib qoladi. 
Bunday selektiv filtrlash jarayon tezligi yuqori bo’lishi, g`ovakchalar yuzasini to’lib 
qolish oldini oladi va filtrning xizmat mudatini uzaytiradi.

---

Romli filtr - press. Bunday filtrlar suspenziyalar (masalan: vino, pivo, sug 
mahsulotlar) ni tozalash uchun qo’llaniladi (3.18-rasm). 
Filtrlovchi blok orasida filtr to’qima yoki karton joylashgan almashuvchi rom va 
plitalardan tashkil topgan. Rom va plitalar yo’naltiruvchi 6 da siquvchi vint 7 
yordamida qisib qo’yiladi. Odatda filtr metall stanina 8 da o’rnatiladi.Har bir rom 
va plitada suspenziyani kiritish va yuvish suyuqligini chiqarish kanallari bor
(3.19-rasm).Plitalarning ikkala tomonida 
yig’uvchi kanallar 4 bo’lib, yuqori qism 
drenaj va pastki qismi esa, aylanma kanallar 
bilan ulangan. Suspenziya bosim ostida kanal 
orqali 
romning 
ichkarisiga 
filtr 
materialdan o’tadi (3.20 a-rasm), keyin 
esa yuzasidagi kanalchalar orqali pastga 
tushadi. 
Filtrat plitaning pastki qismida joylashgan 
kanalcha orqali chiqib, umumiy tarnovga 
tushadi. Romning ikkala tomoni cho’kma 
bilan 
to’lganda, 
filtrlash 
jarayoni 
to’xtatiladi va teskari yo’nalishda yuqori 
bosimli 
suyuqlik 
yuborilib, cho’kma 
yuviladi 
va 
aylanma 
kanallar 
orqali 
chiqariladi. 
SHundan keyin yuvish uchun suv 
yuboriladi 
va 
jarayon 
tugagach 
plita 
chapga surilib, cho’kma to’kiladi.

---

(3.20 b-rasm) Filtr - pressning ish sikli ushbu jarayonlardan iborat:ishga Davriy 
ishlaydigan filtr qurilmala rda yordamch i jarayonla rni bajarish uchun ish siklining 
30% ga yaqin vaqti sarflanadi va cho’kmani to’kish ko’p mehnat talab qiladi.
Bu turdagi filtrlarda filtr to’qimalar sarfi katta va ularni almashtirish qiyin. 
Uzluksiz ishlaydigan qurilmalarda ushbu kamchiliklar bartaraf etilgan, chunki 
bu filtrlarda filtrlash, cho’kmani kuritish, yuvish, ajratish jarayonlari bir vaqtda 
sodir bo’ladi. 
Filtr - press (F P A K M ). Bunday filtrda cho’kmani to’kish 
mexanizatsiyalashgan. Ushbu qurilma kamerali, avtomatlashnirilgan filtr bo’lib, 
temperaturasi 80°S, kontsentratsiyasi 10...500 kg/m
3 
li mayin dispers 
suspenziyalarni ajratish uchun qo’llaniladi. Bu turdagi filtr davriy ishlaydigan 
bo’ladi

---

Ko’pincha bu filtr - presslarda bir - biriga zich joylashgan bir qator to’rtburchak 
shakldagi filtrlardan iborat (3.21-raem). 
To’rtburchak filtrlarning bunday joylashishi solishtirma filtrlash yuzasining 
ko’payishiga olib keladi. 
Agar filtr L holatda bo’lsa, kollektor 8 dan kameraga ajratish uchun 
suspenziya, yuvish uchun suyuqlik va cho’kmani qisman quritish uchun siqilgan 
havolar ketma -ket keladi. So’ng filtrat, yuvish suyuqligi va havo kanallar 12 
orqali kollektor 10 ga chiqariladi 
Natijada Filtrning B holatida kanallar 9 orqali bo’shliq 11 ga bosim 
ostida suv uzatiladi. 
egiluvchan elastik diafragma G 
yordamida cho’kma siqiladi. Undan keyin, V holatda plitalar suriladi va 
hosil bo’lgan tirqishlardan cho’kma to’kiladi 
Barabanli vakuum - filtr. Bu 
turdagi filtrlar kontsentratsiyasi 50 
500 kg/m
3 
bo’lgan suspenziyalarni 
uzluksiz ravishda ajratish uchun 
ishlatiladi (3.22-rasm). Qattiq 
zarrachalar kristall, atorf va kolloid 
tuzilishga ega bo’lishi mumkin. Filtr 
ish unumdorligi qattiq zarrachalar 
tuzilishiga bog’liq va yuqorida 
keltirilgan ketma - ketlikda pasayib 
boradi. 
Filtrning asosiy qismi gorizontal 
baraban bo’lib, u elektr yuritkich 
yordamida asta - sekin aylantiriladi. 
Odatda 
uning 
0,3...0,4 
qismi 
suspenziyali tog’oraga tushib turadi.
Tog’ora ichida silkinib turuvchi aralashtirgich suspenziya tarkibini bir xil 
bo’lishini ta’minlaydi, ya’ni uning tarkibidgi Baraban ikkita silindrdan tuzilgan 
bo’ladi Tashqi silindr elaksimon bo’lib, uning ustiga sim to’r tortilgan. Sim to’rning 
usti esa, filtr to’qima bilan qoplangan. Barabanning filtrlovchi to’siqlaridan 
filtrat 
vakuum 
ostida 
so’rib olinadi. Filtrning ustida suspenziyadagi qattiq 
zarrachalar cho’kma qatlamini hosil qiladi. Bu cho’kma pichoq yordamida 
barabanning ustki qismidan uzluksiz ravishda kesib olinadi. Barabanning ichki 
qismi to’siqlar yordamida alohida sektorlarga bo’lingan. Bu cho’kma pichoq 
yordamida barabanning ustki qismidan uzluksiz ravishda kesib olinadi. 
Barabanning ichki qismi to’siqlar yordamida alohida sektorlarga bo’lingan. 
Bu turdagi filtrlarning ishchi yuzasi 5... 150 m
3 
bo’ladi. Kamchiliklari: filtrlash 
yuzasi katta bo’lgani uchun ko’p joy egallaydi; filtrning narxi qimmat bo’ladi. 
Diskli filtr. Bu filtrlar mayin dispers suspenziyalarni ajratish uchun mo’ljallangan
bo’lib, qo’shimcha moddalar o’tirindi qatlami bilan bosim ostida ishlaydi. 
Isitadigan g’ilofli vertikal idish ko’rinishiga ega bo’lgan diskli filtrlarda ishchi 
bosim -0,5 MPa, g’ilof ichidagi bosim esa - 0,3 MPa. Filtr ichida g’ovak o’q 6 
bo’lib unga metalldan yasalgan teshikli disk filtr element 7 lar o’rnatilgan.

---

Disklar, o’z navbatida, polipropilen yoki boshqa filtr to’qima bilan qoplanib, 
halqasimon qisqichlar yordamida mahkamlanadi. Diskli filtrlarda qisman quritilgan 
cho’kmani markazdan qochma kuch yordamida to’kish imkoniyati bor. Filtrlovchi 
disklar o’rnatilgan ichi bo’sh o’q elektr yoki gidravlik yuritkich yordamida 
aylantiriladi. O’qning aylanish chastotasi 250 min-1 bo’lib, teflon salnik 
yordamida zichlanadi. 
Filtrlashdan avval suspenzatorda qo’shimcha moddalardan suspenziya 
tayyorlanadi va filtrlovchi elementlarga o’girindi cho’kma hosil qilinadi. 
Buning uchun, filtrlovchi elementlarda 15...30 mm qalinlikda o’tirindi cho’kma 
paydo bo’lmaguncha, nasos yordamida tayyor suspenziya uzatiladi. 
Filtrat filtrlovchi diskdan o’tib, g`ovak o’qdagi teshiklar orqali ichi bo’sh 
o’qga tushadi va filtrdan suspenzatorga chiqariladi. Xuddi shu yo’sinda 
suspenziya filtrlanadi. Jarayon tugagandan so’ng, cho’kma yuviladi va havo 
yordamida qisman quritiladi. 
Lentali filtr. Bu filtr rom, uzatuvchi 1 va taranglovchi 6 barabanlardan, 
hamda ikki baraban orasiga tortilgap teshikli, cheksiz uzunlikdagi rezina 
lenta 4 dan tarkib topgan (3.24-rasm). 
Teshikli rezina lenta ostida vakuum kamera 3 bo’lib, u pastki qismi bilan 
filtrat 8 va yuvuvchi suyuqlik chiqarish kollektorlari 9 bilan ulangan. Hosil 
qilinayotgan vakuum hisobiga lenta vakuum — kameraning tepa qismiga yopishib 
turadi. 
Filtr to’qima esa, taranglovchi g’ildirakchalar 7 yordamida cheksiz rezina 
lentaga siqib qo’yiladi. 
Filtrlovchi sentrifugalar davriy va uzluksiz ishlaydigan bo’lib, o’qining joylashiga 
qarab vertikal va gorizontal bo’ladi. Jarayon mobaynida hosil bo’ladigan 
cho’kmani to’kishiga qarab qo’lda to’kadigan, gravitatsion, markazdan qochma va 
uzlukli to’kadigan sentrifutalarga bo’linadi. 

---

Davriy ishlaydigan filtrlovchi 
sentrifugada 
suspenziya 
baraban 
tepasidan yuklanadi 
(3.25-rasm). 
Suspenziya 
yuklangandan 
so’ng 
baraban harakatga keltiriladi, ya’ni 
aylantirib 
boshlanadi. 
Markazdan 
qochma 
kuch 
ta’sirida suspenziya 
baraban devoriga uloqtiriladi. Suyuq 
dispersion faza filtr to’siq orqali 
o’tadi, cho’kma esa unda ushlanib 
qoladi. Filtrlash sikli tugaganda so’ng, 
cho’kma qopqoq 3 orqali qo’l 
yordamida olib tashlanadi. CHo’kmani 
o’zi 
to’kadigan 
sentrifugada 
cho’kma gravitatsion kuch ta’sirida 
qurilmadan chiqarib yuboriladi (3.26-rasm). Filtr to’qimaga nov 5 dan 
suspenziya uzatiladi. Filtrat vakuum ostida kameralarga va kollektor orqali 
yig’gichga yuboriladi. Hosil bo’lgan cho’kmaga purkagich 2 dan yuvuvchi suv 
beriladi va kameralarga so’rib olinib, so’ng kollektor 9 orqali yig’gich 10 ga 
chiqariladi. 
Uzatuichi barabanda filtr to’qima rezina lentadan ajraydi va yo’naltiruvchi 
g’ildirakchani aylanib o’tadi. SHunda, cho’kma filtr to’qimadan sirpanib tushadi 
va cho’kma yig’gichga to’kiladi. Filtr to’qima ikkita g’ildirakcha 7 lar orasidan 
o’tguncha yuviladi, quritiladi va tozalanadi. 
Odatda bunday sentrifugalar teshikli baraban o’rnatilgan vertikal o’qli qilib 
yasaladi. Baraban kichik chastota bilan aylanganda suspenziya yuklovchi diskka 
beriladi. Barabanning pastki qismi konussimon shaklda bo’lib. konuslik burchagi 
cho’kmaning tabiiy qiyalik burchagidan ortiq qilinadi. Filtrlash sikli tamom 
bo’lganda va baraban to’liq to’xtaganidan so’ng og’irlik kuchi ta’sirida cho’kma 
baraban devoridan sirpanib tushadi va qurilma tubidagi shtutser orqali chiqariladi. 

---

Uzluksiz ishlaydigan, markazdan qochma kuch ta’sirida cho’kmani 
to’kadigan sentrifuga konussimon teshikli baraban va uning ichida aylanuvchi 
shneklardan tarkib topgan. SHnekning aylanish tezligi barabannikidan ozgina kam 
bo’ladi. SHnek aylanishi davrida uning o’ramlari barabanda o’tirib qolgan 
cho’kmani pastga olib tushadi. CHo’kmani to’kish markazdan qochma kuch 
ta’sirida amalga oshiriladi. SHuni alohida ta’kidlash kerakki, markazdan qochma 
kuch ta’sirida to’kish paytida cho’kma maydalanmaydi va yaxlitligi buzilmaydi.