Firma va ularning tashkiliy-iqtisodiy asoslari

Mulkchilik munosabatlari davlat tomonidan kafolatlanadi va qonunchilik asosida ximoya qilinadi. Har qanday davlatda mulkchilik to‘g‘risida xuquqiy qonunlar qabul kilinadi va unda mulkka egalik munosabati ifodalanadi. Natijada mulkchilik munosabatlari xukuqiy munosabatlar shaklida namoyon bo‘ladi.Mulk o‘z ob’ekti va sub’ektiga egadir. Yuqorida keltirilgan mulkchilik qonuniga binoan, mulk ob’ektlariga quyidagilar kiradi:

• Mulkchilik munosabatlari davlat tomonidan kafolatlanadi va qonunchilik asosida ximoya qilinadi. Har qanday davlatda mulkchilik to‘g‘risida xuquqiy qonunlar qabul kilinadi va unda mulkka egalik munosabati ifodalanadi. Natijada mulkchilik munosabatlari xukuqiy munosabatlar shaklida namoyon bo‘ladi.Mulk o‘z ob’ekti va sub’ektiga egadir. Yuqorida keltirilgan mulkchilik qonuniga binoan, mulk ob’ektlariga quyidagilar kiradi:

  
  

• 1.Respublika xududidagi yer, yer osti boyliklari, ichki suvlar, havo havzasi, o‘simlik va hayvonot dunyosi;

  
  

• 2.Imoratlar va inshootlar, asbob-uskunalar;

  
  

• 3.Moddiy, ma’naviy va madaniyat buyumlari;

  
  

• 4.Pul va qimmatli qog‘ozlar;

  
  

• 5.Ixtirolar, kashfiyotlar, ilmiy g‘oyalar, texnik ishlanmalar, axborot;

  
  

• 6.Fan, adabiyot, sanhat asarlari;

  
  

• 7.Tarix va madaniyat yodgordiklari;

  
  

• 8.Insonning unumli va ijodiy mehnat qilish qobiliyati (ish kuchi);

  
  

• 9.mol-mulkdan xo‘jalikda foydalanish natijalari (mahsulot va daromadlar).

  
  

Mulk sub’ektiga davlat, respublika fuqarolari, jamoalar, ularning uyushmalari, jamoat va diniy tashkilotlar, fuqarolarning oilaviy va boshka birlashmalari, chet davlatlar, ularning fuqarolari, hukuqiy shaxslari, xalqaro tashkilotlar kabilar kiradi.Jamiyat mulkining asosiy qismini korxonalar mulki tashkil qiladi.Korxona mulkkni asosiy fondlar va aylanma mablag‘lar, shuningdek, korxonaning mustaqil balansida qiymati ifodalangan boshqa boyliklar tashkil etadi.Korxona mulkining manbalariga kuyidagilar kiradi:- ta’sis etuvchilarning pul va moddiy badallari;-mahsulot, ishlar, xizmatlarni sotishdan, ilmiy-texnik, tijorat va xo‘jalik faoliyatining boshqa turlaridan tushadigan daromadlar;-aksiyalar, qimmatbaho qog‘ozlarni sotishdan tushadigan mablag‘lar;-bank va boshqa qarz beruvchilarning kreditlari;-kapital mablag‘ va byudjetdan dotasiyalar;-tashkilotlar, korxonalar va fuqarolarning tekinga va xayriya maqsadlarida bergan badallari, ionalari, shuningdek, meros tariqasida, ayriboshlash va sovg‘a qilish yo‘li bilan oladigan daromadlari;

• Mulk sub’ektiga davlat, respublika fuqarolari, jamoalar, ularning uyushmalari, jamoat va diniy tashkilotlar, fuqarolarning oilaviy va boshka birlashmalari, chet davlatlar, ularning fuqarolari, hukuqiy shaxslari, xalqaro tashkilotlar kabilar kiradi.Jamiyat mulkining asosiy qismini korxonalar mulki tashkil qiladi.Korxona mulkkni asosiy fondlar va aylanma mablag‘lar, shuningdek, korxonaning mustaqil balansida qiymati ifodalangan boshqa boyliklar tashkil etadi.Korxona mulkining manbalariga kuyidagilar kiradi:- ta’sis etuvchilarning pul va moddiy badallari;-mahsulot, ishlar, xizmatlarni sotishdan, ilmiy-texnik, tijorat va xo‘jalik faoliyatining boshqa turlaridan tushadigan daromadlar;-aksiyalar, qimmatbaho qog‘ozlarni sotishdan tushadigan mablag‘lar;-bank va boshqa qarz beruvchilarning kreditlari;-kapital mablag‘ va byudjetdan dotasiyalar;-tashkilotlar, korxonalar va fuqarolarning tekinga va xayriya maqsadlarida bergan badallari, ionalari, shuningdek, meros tariqasida, ayriboshlash va sovg‘a qilish yo‘li bilan oladigan daromadlari;