Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

6

. 

 

 Soliqlar, ularning turlari va takomillashtirish 

vazifalari 

Soliqlar iqtisodiy mazmuniga ko‘ra quyidagi turlarga ajratiladi: 



 

Daromad (foyda) solig‘i. To‘lovchining yillik daromadidan chegiriladigan 

qismi; 



  Korxonalar  foydasiga  soliq.  Xuquqiy  shaxslarning 

sof foydasidan olinadi; 



 

Ijtimoiy  to‘lovlar  -  har  xil  byudjetdan  tashqari 

fondlarga  (ishsizlik,  pensiya  va  h.k)  yo‘naltiriladi,  qisman 

ishlovchilar 

va 

korxonalar 

mablag‘lari 

hisobiga 

shakllantiriladi; 



  Mol-mulk    soliqlari.  Mulkdan,  merosdan  va  hadya 

qilingan mablag‘ hamda boyliklardan olinadi; 



 

Tovar  va  xizmatlarga  soliqlar.  Bunga  boj  to‘lovlari 

va aksizlar, shuningdek qo‘shilgan qiymat soliqlari kiradi. 

Soliq  tizimida  quyidagi  asosiy  prinsiplarini  ajratib 

ko‘rsatish mumkin. 

Birinchidan,  soliq  stavkasi  darajasi  soliq  to‘lovchilarning    iqtisodiy 

imkoniyatlaridan  ya’ni  ularning  daromadlari  darajasidan  kelib  chiqib  belgilanishi 

zarur. Chunki turli  xuquqiy va jismoniy shaxslarning 

iqtisodiy  imkoniyatlari  bir  xil  emas,  ular  uchun  soliq 

stavkasi tabaqalashtirilgan tartibda belgilanishi kerak, 

shuning  uchun  daromadlardan  olinadigan  soliqlar 

progressiv  (o‘sib  boruvchi)  xarakterga  ega  bo‘lish 

zarur; 

Ikkinchidan,  soliqqa  tortish  bir  martalik 

tavsifga  ega  bo‘lishi  zarur,  aks  holda  bu  tovar  narxi 

asoslanmagan xolda oshirilishiga sabab bo‘lishi bilan 

birga,  mahsulotning  raqobatbardoshligini  pasaytiradi. 

Boshqa  tomondan  tadbirkorlarning  iqtisodiy  faollik 

ko‘rsatishidan  manfaatdorligini  susaytiradi.  Bu  erda 

                                                           

6

 Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. P-214