Fiskal siyosat, davlаt byudjeti va uning taqchilligi

Davlat fiskal 

siyosati - bu 

davlat byudjeti 

daromadlari va 

xarajatlari 

tarkibiy qismini 

o‘zgartirish 

orqali milliy 

iqtisodiyotga 

ta’sir qilishni 

anglatadi. 

“Fiskal” 

lotincha “fiscus”  

so‘zidan olingan 

bo‘lib, xazina 

degan

 

ma’noni 

bildiradi.. 

 

Fiskal 

siyosat 

 

1 – savol  

 

 

---

Fiskal siyosat, davlat byudjeti va uning taqchilligi   

. 

 

450 

 

munosabatlarni tartibga solishning zaruriy tarkibiy qismi va jamiyat rivojlanishini 

taqazo  qiladigan  talablaridan  biri  bo‘lib  kelgan.  Davlatning  iqtisodiy  siyosatiga 

mos  ravishda  moliyaviy  siyosat  dastaklari  o‘zgarib  va  to‘xtovsiz  takomillashib 

borgan.  

Davlat  fiskal  siyosati  –  bu  davlat 

byudjeti daromadlari va xarajatlari tarkibiy 

qismini 

o‘zgartirish 

orqali 

milliy 

iqtisodiyotga ta’sir qilishni anglatadi. 

“Fiskal”  lotincha  “fiscus”    so‘zidan 

olingan  bo‘lib,  xazina  degan  ma’noni 

bildiradi.  Bu  o‘z  navbatida  “xazina 

siyosati”  degan  tushunchani  ham  yuzaga 

keltiradi.  Fiskal,  ya’ni  xazina  siyosatiga 

insoniyat  tarixida  o‘tgan  yirik  davlat 

arboblaridan  biri,  o‘rta  asrlarda  buyuk   

saltanat  barpo  qilgan  Amir  Temur  katta 

e’tibor  qilgan.  U  davlatni  idora  qilish 

tizimini yuzaga keltirishda asosan xazinani 

to‘ldiruvchi soliqlarga tayangan. 

Bu 

davrning 

moliyasi 

iqtisodiy 

tizimning  eng  muhim  unsurlaridan  biri 

bo‘lib,  u  davlat  boshqaruvida  markaziy  o‘rinni  egallagan.  Ammo,  moliyaviy 

munosabatlar bu davrda o‘z rivojida yuqori darajaga etmagan bo‘lib, u aholi soliq 

to‘loviga  nisbatan  faqat  o‘z  mohiyatini  xazinada  topgan.  Xazina  har  qanday 

tizimda ham davlatni boshqarish vositasi bo‘lib xizmat qilgan. 

Shu bois “Temur tuzuklari”da “davlatu saltanat uch narsa bilan: mulk, xazina 

va lashkar bilan tirikdir. Dono vazir bularning uchalasini yaxshi ahvolda saranjom 

tutadi”, - degan fikr ilgari suriladi. 

Fiskal  siyosatdan  iqtisodiyotni  tartibga  solish  va  uning  muvozanatligini 

ta’minlash  dastagi  sifatida  foydalanish  haqidagi  fikr  ingliz  iqtisodchisi 

D.M.Keynsga  mansubdir

2

.  U  jamiyat  taraqqiyot  darajasiga  ta’sir  ko‘rsatuvchi 

omillarning 3 guruhini ajratib ko‘rsatib, birinchi guruhga: ishchi kuchining miqdori 

va 

malaka 

darajasi, 

mavjud  uskunalar  soni  va 

sifati,  tadbiq  etiladigan 

texnologiya,  raqobatning 

etuklik 

darajasi, 

iste’molchining  didi  va 

odatlari,  turli  jadallikdagi 

mehnatning 

og‘irligi, 

nazorat 

va 

ishlab 

chiqarishni 

tashkil 

                                                           

2

 

Keyns D.M. “Obshaya teoriya zanyatosti, protsenta i deneg”-M.:Progress. 1978. Str. 449

 

 

---