Fizik jarayonlarni kompyuterda modellashtirish

25-savol.Funksiyalar.
VB tilida funksiyaga oid masalani hal qilish uchun lokallashtirish prinsipi ishlab chiqilgan, ya’ni protsedura yoki funksiyada ishlatilgan o‘zgaruvchi shu protsedura yoki funksiyaning ta’sir doirasida (ichida) gina o‘z qiymatini saqlab qoladi. Protsedura va funksiyalarning ichida aniqlanib, qiymatlangan o‘zgaruvchilarni lokal (ichki) o‘zgaruvchilar deb ataladi. Tashqarida, ya’ni asosiy dasturda kiritilgan o‘zgaruvchilar esa umuman olganda dasturning ixtiyoriy joyida o‘z qiymatini saqlab qola oladi. Bu o‘zgaruvchilarni global (tashqi) o‘zgaruvchilar deb ataladi. Quyidagi misolda lokallashtirish prinsipi yaqqol ko‘zga tashlanadi:
Const n = 1
Dim t, x As String
Private Sub p(x, y As Double)
Dim n As Double
n = x + t
t = y
MsgBox (Str(n) + " " + Str(t) + " " + Str(x))
End Sub
Private Sub Command1_Click()
t = n / 2
x = "+"
Call p(n, 0.8)
MsgBox (Str(n) + " " + Str(t) + " " + x)

End Sub

bu yerda t – asosiy dasturning global o‘zgaruvchisi; x, y – R protsedurasining formal parametrlar; n – P protseduradagi lokal o‘zgaruvchi.
Matematika kursidan funksiya tushunchasi bizga yaxshi tanish bo‘lib, uning yordamida funksiya va argument o‘rtasidagi bog‘liqlik aniqlanadi. VB tilida ham funksiya tushunchasi kiritilgan bo‘lib, uni shartli ravishda ikki turga ajratsak bo‘ladi: standart funksiyalar va dasturchi tomonidan aniqlangan protsedura - funksiyalar. Standart funksiyalar har bir algoritmik til uchun aniqlanib, amalda ko‘p uchrab turuvchi funksiyalarning qiymatlarini hisoblab berishga mo‘ljallangan. Masalan, Sin(x), Cos(x), Exp(x), Abs(x), sqr(x) va hokazo. Xuddi standart funksiyalar kabi dasturchi ham o‘zi uchun zarur, mustaqil dastur ob’ektlarini funksiyalar ko‘rinishida aniqlab, undan kerakli paytda foydalanishi mumkin. Funksiya VB tilida quyidagi struktura bo‘yicha aniqlanadi:
[Private][Public][Static] Function protsNomi (Parametrlar) [as type]
operatorlar
End Function
Yuqorida eslatib o‘tganimizdek, funksiyalar ham protseduralar kabi mustaqil dasturlar hisoblanib, asosiy dastur orqali boshqariladi va xuddi asosiy dastur va protseduraga o‘xshash strukturada yoziladi. Protsedura uchun aytilgan fikrlarning deyarli barchasi funksiya uchun ham o‘rinlidir. Funksiyaning protseduradan asosiy farqi quyidagilardir:

- funksiya sarlavhasi boshqacha aniqlanadi;

- funksiyaning ishi davomida olinadigan natija funksiyaning ismiga o‘zlashtiriladi, ya’ni funksiyaning tana qismida albatta, funksiya ismiga mos tipli qiymat o‘zlashtirilgan bo‘lishi kerak;
- funksiyadan asosiy dasturga uning ismi orqali bittagina qiymat beriladi.
Funksiyaga murojat ham xuddi protseduradagi kabi amalga oshiriladi, lekin funksiyaning mos tipli ifodada qatnashishi kabi qo‘shimcha imkoniyati mavjud. Endi funksiyani aniqlash va unga murojat qilishni to‘liqroq o‘rganish uchun quyidagi misolni ko‘rib chiqamiz:
Misol: f(n)  n! funksiyadan foydalanib,
Y= - ifodani hisoblash dasturi tuzilsin.
Dim k, i As Integer
Dim m As Integer
Dim y As Double Function Fact(n As Integer) As Integer
Dim p As Integer
Dim j As Integer
j = 1
For p = 1 To n
j = j * p
Next p
Fact = j

End Function

Private Sub Command1_Click()
k = Val(Text1.Text)
m = Val(Text2.Text)
y = (Fact(2) + Fact(3)) / (Fact(5) + Fact(3)) * Fact(k + 1) / Fact(m) MsgBox (Str(y))
End Sub