Fizika fakuteti fizika kafedrasi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI


FIZIKA fakuteti
FIZIKA kafedrasi
ELEKTR ENERGIYASI yo`nalishi
“5” kurs talabasi Yusupov Hudoshukur ning
“ Elektr energetika sistemalarining jag'daylarin boshqarish ”
fanidan

MUSTAQIL ISHI




Mavzu: Enеrgеtikа tizimi yuklаmаsini issiqlik elеktr stаnciyalаri o’rtаsidа оptimаl tаqsimlаsh


Bajardi: Yusupov Hudoshukur
Qabul qildi: Uzaqbayev Quwat

NUKUS – 2023 Yil
Enеrgеtikа tizimi yuklаmаsini issiqlik elеktr stаnciyalаri o’rtаsidа оptimаl tаqsimlаsh.

Energetika sisteması júklemesin elektr stanciyaları ortasında optimal bólistiriw máselesiniń áhmiyetin túsiniw ushın ápiwayı mısal kórip ótemiz.

Ápiwayılıq ushın JESnıń eki blokı bir ulıwma júklemege islep atırǵan jaǵdaydı kórip ótemiz (5.1a- súwret). Zero, ulıwma júklemeni eki JES ortasında optimal bólistiriw máselesinde bloklar ornında ózleriniń sáykes energetikalıq xarakteristikaları menen JESlar qatnasadı.
Bloklardıń janılǵı sarıpı xarakteristikaları silliq (kvadratlıq) bolsın. Bul xarakteristikalar 5.1b- súwrette keltirilgen bolıp, ordinata kósherinde bir saat dawamındaǵı shártli janılǵı sarıpı, abscissa kósherinde bolsa bloktıń júklemesi (yaǵnıy beriwshi aktiv quwatlıǵı) súwretlengen.


Bloklardıń P1 hám P2 quwatlıqları jıyındısı júkleme quwatlıǵı Pн ǵa teń bolıwı zárúr: P1 + P2 = Pn . Baslanǵısh jaǵdayda bloklardıń quwatlıqları ( ) P 0 1 hám ( ) P 0 2 bolıp, sarıp xaratkeristikaları boyınsha olarǵa ( ) В 0 1 hám ( ) В 0 2 janılǵı sarıpları sáykes keledi. Bul bólistiriliwdiń únemliligin anıqlaw ushın 1- blok quwatlıǵın ΔP1=ΔP ǵa asırıp hám 2- blok quwatlıǵın usı muǵdarǵa kemeytirip ózgertemiz, yaǵnıy P P P ( ) ( ) = +  0 1 1 1 ; P P P ( ) ( ) = −  0 2 1 2 ; н ( ) ( ) P + P = P 1 2 1 1 . Bunday qayta bólistiriw nátiyjesinde birinshi blokta sarıplanıwshı shártli janılǵı muǵdarı B1 ǵa asıp, ekinshi blokta sarıplanıwshı shártli janılǵı muǵdarı B2 ge kemeyedi. Bul jerde B1 (5.4), (5.6) hám (5.7) teńlemelerin birgelikte alıp, sistema qılıp sheshiw barlıq belgisizler,yaǵnıy P1, P2,  lardı tabıw imkanın beredi. Biraq bunda mashqalalar payda bolıwı múmkin, sebebi bloklardıń sarıp xarakteristikaları Bi=fi(Pi), ádette, úzik yaki sınıq sızıqlı xarakterde boladı. Bul xarakteristikalardı analitik kóriniste ańlatıw hám olar menen islew olardı joqarı dárejeli algebralıq polinomlar menen approksimatsiyalawdı kózde tutadı. Sol sebepli qoyılǵan máseleni sheshiw, ulıwma jaǵdayda, joqarı dárejeli hám úlken ólshemli iymek sızıqlı teńlemeler sistemasın sheshiw hám onnan kelip-shıǵıwshı qıyınshılıqlar menen baylanıslı. 74 Basqasha interpretaciyada (kóriniste) máseleniń sheshiliwin ápiwayılastırıw múmkin. (5.4), (5.6) hám (5.7) teńlemelerden tómendegini payda qılamız:    + = = = − . , 1 2 1 2 P P Pn b b  (5.8) (5.8) tiykarında júkleme quwatlıǵın eki blok ortasında optimal bólistiriwdi kórip ótemiz. 1 hám 2 bloklardıń salıstırmalı ósiw xarakteristikaları (SÓX) berilgen bolsın. Bloklar ushın ulıwma bolǵan salıstırmalı ósiw bc=b1=b2 ushın túrli mánislerdi qabıl qılıp sáykes P1, P2 lerdı tabıw hám P1+P2 lerdi esaplaw tiykarında bc=f(P1+P2) baylanısın kóremiz. Bul baylanıs boyınsha Pn nıń hár qanday mánisi ushın sáykes bc=b1=b2 lerdi hám bloklardıń SÓXları boyınsha ekonomikalıq bólistirilgen P1 hám P2 lerdi tabıwımız múmkin. Bular tiykarında 1 hám 2 bloklardıń ekonomikalıq júkleme grafikleri anıqlanadı. Ekvivalent SÓX nı payda qılıw ushın bloklardıń SÓXlarında berilgen barlıq noqtalardı itibarǵa alıw lazım. Kórip shıǵılǵan usıl teńlemeler sistemasın sheshpesten bólistiriw imkanın berip, ol tikkeley yaki salıstırmalı ósiwlerdiń teńligi usılı dep júritiledi. Usı usıl basqalarınan óte ápiwayılıǵı menen ajıralıp turadı. Bunnan basqa bul usılda energetikalıq xarakteristikalardaǵı bar úzilisler qıyınshılıqsız esapqa alınadı. Sondayaq blok hám stanciyalardıń minimal hám maksimal quwatlıqları boyınsha shegaralıq shártler ańsat – xarakteristikalıq tosıq kiritiw arqalı esapqa alınadı. Bloklardıń quwatlıqtı asırıw hám kemeytiriw tezligi boyınsha shegaralıq shártler de usı usılda ańsat itibarǵa alınadı. Blok yaki stanciyanıń minimal hám maksimal quwatlıqları boyınsha shegaralıq shártlerdi esapqa alıwdıń tosıqlar usılında SÓX 4.2-súwrette súwretlengen kóriniste qayta qurıladı. Keyingi optimallaw qayta qurıwda payda bolǵan SÓXlar boyınsha ámelge asırıladı.

JESnıń eki blokı ushın jazılǵan optimallıq shárti (5.8) N jıllılıq bloklarınıń parallel islegen jaǵdayları ushın ańsat ulıwmalastırıladı:    + + + = = = = = − . , 1 2 1 2 N n N P P P P b b b    (5.9) Aqırǵı (5.9) shártti orınlanıwın támiynlew joqarıdaǵı tartipte ámelge asırıladı. Ol, sonday-aq, JESlar toplamı ushın da ańsat ulıwmalastırıladı. Bunda hár bir JES ondaǵı óz-aldına bloklardıń SÓX ların qosıw arqalı payda qılınıwshı ekvivalent SÓX menen súwretlenedi. Júkleme quwatlıǵın eki blok ortasında optimal (ekonomikalıq) bólistiriw shártin ulıwmalastırıw ushın tek alınǵan nátiyje haqıyqattan da minimum qárejetti támiynlewin anıqlaw qalmaqta. Ekinshi tartipli tuwındınıń belgisin analiz qılıw bunı ańsat anıqlaw imkanın beredi. Eger 0 2 2 =  i i i dP db dP d B (5.10) bolsa, bi=fi(Pi) baylanıs silliq bolǵan jaǵdayda maqset funkciyasınıń minimallıǵı támiynlenedi. Real elektr enegetika sistemalarında optimallaw máselesin hal etiwde barlıq stanciyalardıń da júklemeleri belgisizler sıpatında qatnaspaydı. EES júkleme grafiginiń bazasında islewshi retlenbeytuǵın AES, JEO hám GESlar sáykes túyinlerdegi teris júklemeler menen almastırılıwı múmkin. Júkleme grafiginiń ózgerip turıwshı bóliminde qatnasıwshı elektr stanciyaları esaplıq stanciyalar dep júritiledi.