«fizikа» fаnidаn o’quv uslubiy majmua

p p₀*exp(- ). (3.14)


Erdan h balandlikda molekulaning potensial energiyasi


E_p mgh. (3.15)

bo’ladi. SHu sababli (3.14) ni quyidagicha ifodalash mumkin:

p p₀*exp(- ). (3.16)


Bu formulani barometrik formula deyiladi, bunda r₀ - yer sathidagi gaz bosimi.
4-§. MOLEKULA ERKIN YUGURISH YO’LINIG O’RTACHA UZUNLIGI


Gaz molekulalari betartib issiqlik harakati sababli bir — birlari bilan to’qnashib turadilar. Bu to’qnashishlar orasida molekulalar biror yo’lni bosadilar. SHu sababli molekulalarning o’rtacha yugurish yo’li tushunchasi kiritilgan. Uni < > bilan belgilanadi. Hisobga ko’ra < > quyidagiga teng:
< > . (4.1)

bu yerda — molekulaning effektiv diametri, p — hajm birligidagi molekulalar soni.

5-§.TERMODINAMIKA.
ICHKI ENERGIYA. TERMODINAMIKANING BIRINCHI QONUNI

Jismning ichki energiyasi deb undagi zarrachalarning harakat va o’zaro ta’sir energiyasini hamda jism ichida issiqlik muvozanatini ta’minlovchi nurlanish energiyasini tushunamiz. Termodinamik usulga asosan jism bir holatdan ikkinchi holatga o’tganida ichki energiyasining o’zgarishi jismni bir holatdan ikkinchi holatga o’tkazish uchun berilishi zarur bo’lgan issiqlik va sarflanishi zarur bo’lgan ish yig’indisi bilan o’lchanadi.

Termodinamikaning birinchi qonuni shunday deydi: sistemaga berilgan issiqlik miqdori sistemaning ichki energiyasini o’zgarishiga va sistemaning tashqi jismlar ustida ish bajarishga sarflaydi.
Q U₂-U₁ A, (5.1)


Q — sistemaga berilgan issiqlik miqdori, U₁ va U₂ - sistema ichki energiyasining oldingi va keyingi qiymatlari, A — sistemaning tashqi jismlar ustida bajargan ishi.
Q va A algebraik kattaliklar va ular holat funksiyalari emas. (5.1) dan ko’rinadiki Q ning birligi ish yoki energiya birligidan kelib chiqadi, XBS da issiqlik miqdorining o’lchovi — Joul.
Termodinamikaning 1-qonuni izoxorik protsess uchun:


Q U, (5.2)

ko’rinishda yoziladi. YA’ni gazga berilgan issiqlik miqdorining hammasi ichki energiyaga aylanadi.

Agar pqconst bo’lsa, u holda hajm V₁ dan V₂ ga o’zgarganda gazning bajargan ishi