«fizikа» fаnidаn o’quv uslubiy majmua

Potensial energiya berilgan sistemadagi jismlarning o’zaro vaziyati bilan bog’langan energiyadir va shu sistema bir holatdan ikkinchi holatga utganda bajariladigan ish bilan o’lchanadi. Og’irlik kuchi maydonida yer yuzasidan h balandlikda turgan jism potensial energiyasi quyidagiga teng:


E_pot mgh, (6.6)

bu yerda g - erkin tushish tezlanishi, m - jism massasi.

Berk ( yopiq ) sistemadagi jismning to’la energiyasi uning kinetik va potensial energiyalarining yig’indisiga teng va o’zgarmas bo’ladi:


E E_kin E_pot (6.7)

Bu ifoda energiyaning saqlanish qonuni deyiladi.

8-§. QATTIQ JISM HARAKATI

Jismni ixtiyoriy harakatini ko’rganda uni ikki asosiy harakat — ilgarilanma va aylanma harakatlarning yig’indisi sifatida qarash mumkin, ya’ni umumiy ko’chish:

S S_ilg S_ayl . (7.1)

Kattiq jismning bunday harakatini yassi harakat deyiladi. SHunga ko’ra qattiq jism tezligini shunday yozish mumkin:

V V_ilg V_ayl , (7.2)

bu yerda – V_ilg ,V_ayl ilgarlanma va aylanma harakat tezligi. Aylanish jarayonida har xil nuqtalarda har xil bo’ladi: