Физика gazlarda elektr toki

Uchqun razryad.Kuchlanish ortishi bilan tojning o`rniga yanada kuchliroq elektron oqimlari hosil bo`ladi, nurlanayotgan shoxchalar paydo bo`lib tojli razryad shoqilali razryadga o`tadi. Agar kuchlanish yanada orttirilsa, shoqilaning shoxchalari o`sib yanada uzunlashadi va ulardan birortasi ikkinchi elektrodga etganida oraliqdagi gaz teshilib uchqun hosil bo`ladi. Uchqun razryad uzilish xarakteriga ega, chunki gazning teshilishidan keyin elektrodlardagi kuchlanish keskin kamayadi, ya’ni elektrodlar o`rtasidagi oraliqda qiska tutashuv ro`y beradi. Uchqunli razryad yo’qoladi, kuchlanish yanada ortadi va teshilish jarayoni takrorlanadi.

Biz tabiatda ko`zatadigan chaqmoq tabiiy ulkan elektr uchqunidir. Ma’lumki Yerning sirtida elektr maydoni bo`lib, momaqaldiroqdan oldin u juda kuchayadi. Bunga sabab bulutlardagi elektr zaryadlaridir. Odatda bulutning pastgi, Erga qaragan qismida manfiy, yuqori qismida esa musbat zaryadlar bo`ladi. Chaqmoq yoki bulutlar orasida, yoki bulut va Er orasida hosil bo`ladi. Chaqmoqning ba’zi razryadlari mikrosekundlar davomida ro`y berib, tok kuchi 500 000 A etadi. Chaqmoq bo`lishidan oldingi kuchlanish V gacha bo`lishi mumkin. Chaqmoqda havoning kuchli qizishi ro`y berib kuchli tovush to`lqini momoqaldiroq vujudga keladi.

Biz tabiatda ko`zatadigan chaqmoq tabiiy ulkan elektr uchqunidir. Ma’lumki Yerning sirtida elektr maydoni bo`lib, momaqaldiroqdan oldin u juda kuchayadi. Bunga sabab bulutlardagi elektr zaryadlaridir. Odatda bulutning pastgi, Erga qaragan qismida manfiy, yuqori qismida esa musbat zaryadlar bo`ladi. Chaqmoq yoki bulutlar orasida, yoki bulut va Er orasida hosil bo`ladi. Chaqmoqning ba’zi razryadlari mikrosekundlar davomida ro`y berib, tok kuchi 500 000 A etadi. Chaqmoq bo`lishidan oldingi kuchlanish V gacha bo`lishi mumkin. Chaqmoqda havoning kuchli qizishi ro`y berib kuchli tovush to`lqini momoqaldiroq vujudga keladi.

•  

Turli binolarni chaqmoqdan himoya qilish uchun chaqmoq qaytargichlar qo`yiladi. Ular uchli metall langarlardan iborat bo`lib, himoya qilinadigan binodan balandroq o`rnatiladi va erga ulanadi. Uning ish prinsipi zaryadni tayoq uchidan erga o`tib ketishiga asoslangan.