Fizikadan masalalar 10 10-sinf masalalari va test savollari to`plami

MEXANIKA

1. Mashina butun vaqtni yarmida v₁=60 km/soat, qolgan yarmida esa v₂ =30 km/soat tezlikda yurgan. O’rtacha tezlikni toping ?

Echish:

2. Mashina butun yo’lni teng yarmida v₁=50 km/soat, qolgan yarmida esa v₂ =10

km/soat tezlikda yurgan. O’rtacha tezlikni toping ?

Echish:

3. Qayiq 3.6 km/soat tezlik bilan narigi qirg’oqqa tik harakat qilyotganda, oqim uni

180 m pastga oqizib ketti. Agar daryo kengligi 600 m bo’lsa, qayiq qancha

vaqda o’tgan va oqim tezligi qancha ?

Berilgan: v=3.6 km/soat=1m/sek

s=180 m

L=600 m

t=?, v₁=?

Echish: ,

4. h=30 m balandlikdan tosh boshlang’ich tezliksiz tusha boshladi. Ohirgi 0.05 sek

ichida qancha yo’l bosgan ?

Berilgan: h=30 m

t=0.05 sek

v₀ =0

h=?

Echish: , ,

,

5. h = 25 m balandlikdan tosh boshlang’ich tezliksiz tusha boshladi. Ohirgi 0.5 m yo’lni qancha vaqtda bosib o’tgan ?

Berilgan: h =25 m

h = 0.5 m

v₀ = 0

t = ?

Echish: , , ,

6. Avtomobil 36 km/soat tezlikda kelyotgan edi. Motor o’chirilgandan so’ng sekinlasha borib 40 sek ichida to’xtadi. Shu 40 sek ichida avtomobil qancha yo’l bosgan ?

Berilgan: v₀ =36 km/soat =10 m/sek

t = 40 sek

v = 0

s = ?

Echish: , ,

7. Gorizontal otilgan jism 2 sek xarakat qilib 24 m masofada erga tushdi. Jism qanday balandlikdan otilgan ? v_x tezligi qancha bo’lgan ?

Berilgan: t = 2 sek

s = 24 m

h = ? , v_x = ?

Echish: , ,

8. Gorizontga  burchak ostida otilgan jism tezligi v₀ bo’lsa, va harakat vaqti t=4 sek bo’lsa, u erdan qanday h balandlikka ko’tarilgan ?

Berilgan: t = 4 sek, g=10 m/sek²

-----------------------------

h = ?

Echish: Ko’tarilish va tushish vaqtlari o’zaro teng:

, Demak h

balandlikdan boshlang’ich tezliksiz tushsa:

9. Uzunligi 0.8 м ip uchidagi tosh 4 m/sek chiziqli tezlik bilan aylantrilsa markazga intilma tezlanishi qancha ?

Berilgan: R = 0.8 м

v = 4 м/сек

----------------

a=?

Yechish: Айлана буйлаб текис харакатланаётган жисмнинг марказга интилма тезланиши

10. G’ildirab ketayotgan disk tezligi 24 m/sek. Disk chetidagi nuqtalarni markazga

intilma tezlanishi esa 120 m/sek² . Disk diametri qancha ?

Berilgan:v = 24 м/сек

a = 120 м/sek²

----------------

D = ?

Yechish:Disk aylanma harakatida chetidagi nuqtalarni марказга интилма

тезланиши , bunda R=D/2 –disk radusi. - disk chetidagi

nuqtalarni chiziqli tezligi , u diskni harakat tezligiga teng: .

Demak,

11. Ipga m = 4 kg massali yuk osilgan. Ipni taranglik kuchini toping (g=10 m/sek²):

agar a) Ip yuqoriga qarab a=2 m/sek² tezlanish olsa

agar b) Ip pastga qarab a=3 m/sek² tezlanish olsa

Berilgan: m=4 kg , g=10 m/sek²

a) yuqoriga a=2m/sek² b) pastga qarab a=3m/sek²

--------------------------------------------------------------

a) va b) xollarda T=?

Echish: Ip tinch tursa, uni taranglik kuchi yuk og’irligiga teng T₀=mg.

Ip yuqoriga tezlansa, taranglik kuchi ortadi T_a=mg+ma=m (g+a)= 48 N

Ip pastga tezlansa, taranglik kuchi kamayadi T_b=mg- ma=m (g-a)= 28 N

12. Tros maximal 3 kN taranglikka chidasa, 200 kg yukni qanday tezlanish bilan

ko’tarish mumkinki, tros uzilib ketmasin (g=10 m/sek² )

Berilgan: m=200 kg , g=10 m/sek²

T=3 kN=3000 N

----------------------

a = ?

Echish: Tros yuqoriga tezlansa, uni taranglik kuchi ortadi : , bundan,

13. 10 tonnali tinch turgan vagon tekis tezlanuvchan xarakat qilib, 20 sek da 15 m yol bosish uchun unga qanday kuch bilan tortish kerak? Ishqalanishni xisobga olmang.

Berilgan: m=10 t = 10000 kg

t = 20 sek, s = 15 m , v₀ = 0

--------------------------------------

F = ?

Echish: tekis tezlanuvchan xarakatda yo’l , bundan tezlanish

. Demak, F=ma=m*2s/t² =10⁵*2*15/400=7500 N

14. Massasi 0.2 kg rezina to’pcha 5m/sek tezlikda kelib, qattiq va tekis taxtaga tik

elastik urilib, tezligini yo’qotmay qaytdi. Taxta qancha impuls olgan ?

Berilgan: m=0.2 kg

v =5 m/sek

--------------

= ?

Echish: Impulsni saqlanish qonunidan: Ta’sirgacha va ta’sirdan keyinga impulslar

farqi, taxtaga uzatiladi:

15. Vagon 2 sek ichida tezligini 6 m/sek dan 2 m/sek gacha kamaytirdi. Vagon

shiftiga osilgan yukli ip qanday burchakka o g’adi ? (g=10 m/sek²)

Berilgan: t =2 sek , g=10 m/sek²

v₂ =6 m/sek

v₁ =2 m/sek

--------------

Echish:

Ipni taranglik kuchi T – og’irlik mg va inertsiya kuchlari tufayli paydo bo’ladi: , bu tenglikni X va Y o’qlariga proeksiyalari: , va . Bular nisbatidan: . Demak, , ,

16. Jism gorizont bilan =30^o li qiya tekislikda turgan. Sirpanip ishqalanish koeffienti qiymati qanday bo’lsa sijiy boshlaydi ?

Berilgan: =30^o

----------

k_s = ?

Echish:

Qarshilik kuchi xarakatga teskari (tepaga) yo’nalib . Jismni xarakatga keltruvchi kuch – og’irlik kuchi mg ni X o’qqa proeksiyasiga teng: . Demak, xarakatlanish sharti: . Bundan,

17. 1 kg massali yukni 2 m balandlikka tezlanish bilan ko’tarishda 80 J ish bajarildi. Yuk qanday tezlanish bilan ko’tarilgan ?

Berilgan: m =1 kg

h = 2 m

A = 50 J

--------------

a = ?

Echish:

Tezlanish bilan ko’tarishda ta’sir etuvchi kuch . Demak, bajarilgan ish . Bundan:

18. 3 tonna massali yukni 20 m masofada tezligini 2 m/sek dan 8 m/sek ga oshirish

uchun zarur bo’lgan ish qancha ? Sirpanib ishqalanish kuchi 1 N. ( g=10 m/sek² )

Berilgan: m =3000 kg , g=10 m/sek²

s = 20 m

v₁ = 2 m/sek, v₂ = 8 m/sek

F_s = 1 N

-------------------------------

A = ?

Echish:

Ishqalanish bo’lmaganda bajarilgan ish yukni kinetik energiyasini oshirishga sarf bo’lardi: , Lekin ishqalanish bo’lsa uni engish ham kerak:

19. 5000 kg to’p og’zidan chiqqan 5 kg massali yadro tezligi 100 m/sek bo’lsa, to’pni “tepkili” tezligi qancha ?

Berilgan: m₁ = 5000 kg

m₂ = 5 kg

v₂ = 100 m/sek

----------------------

v₁ = ?

Echish: Sistema to’la impulsi saqlanadi: , bundan:

20. 5 m balandlikdan tushgan rezina to’p erga urilib, yana qancha balandga ko’tariladi ?

Tiklanish koeffisenti (v₂/v₁ = 0.8).

Berilgan: h₁ =5 m

k = v₂/v₁ = 0.8

--------------------

h₂ = ?

Echish:

tushishdagi potensial energiya - kinetik energiyaga aylanib , qaytishda esa kinetik energiya - potensial energiyaga aylanadi , shartga ko’ra energiyani bir qismi yo’qoladi v₂1 . Tengliklar nisbatidan: , Demak