Fizikaviy elektronika asoslari (amaliyot 10 soat) 1-dars

• k. o’qituvchi. J. T. Ro’zimurodov

Analogli IMSlar. Aktiv kopmponentlar

Elektron texnikasi komponentlarini kavsharlash.

• Taymerlar (555 seriyali)
• 78XX seriyasidagi meyorlagichlar
• Komparatorlar

Taymerlar (555 seriyali)

• Taymer nima? Taymerlar deb vaqtni hisoblivchi va belgilangan vaqtda shu vaqt momenti yetib kelganida belgi beruvchi mexanik, elektron, dasturiy vositalarga aytiladi. Demak, taymer mexanik soat yoki sekundomer, elektron soat yoki sekundomer yoki kompyuter dasturi bo’lishi ham mumkin ekan.

• NE555 Integral taymeri ko’rinishi va chiqishlari vazifalari.

• NE555 taymerning ish rejimlari.

• Impuls dvomiyligi t=1.1*R*C kabi aniqlanadi.

78XX seriyasidagi meyorlagichlar

• Ta’minlash manbalari kuchlanishini doimo kerakli me’yorda ushlash juda muhim hisoblanadi. Shuning uchun ixcham va qo’llanilishi sodda bo’lgan chiziqli stabillashgan integral stabilizatorlar yaratildi. Bunday chiziqli stabilizatorlar 78XX va 79XX imslar oilasini tashkil qiladi. Bu oilani tashkil qiluvchi imslar 9 ta kuchlanish qiymatiga mo’ljallangan bo’ladi bular, 5, 6, 9, 8, 10, 12, 15, 18, 24 V kuchlanishlardir.

• Shartli belgisi

• 1-kirish, 2-yer,
• 3-chiqish

7805, 7806, …., 7824 bo’lib uchunchi va tor’tinchi raqamlar kuchlanish qiymatlaridir. 79XX imslar manfiy kuchlanish stabilizatorlaridir. Qo’llash mumkin bo’lgan maksimum kirish kuchlanishi 35 V hisoblanadi va chiqish toki 1 A bilan chegaralangan. IMS da ichki qurilgan qizib ketishdan himoya va chiqish tranzistorini ortiqcha yuklanishdan himoyalash tizimlari mavjud. 78XX va 79XX imslar bir zanjirda ham musbat, ham manfiy kuchlanishni meyorlash uchun birgalikda qo’llanilishi mumkin. Tipik ulanishi quyidagicha:

• 7805, 7806, …., 7824 bo’lib uchunchi va tor’tinchi raqamlar kuchlanish qiymatlaridir. 79XX imslar manfiy kuchlanish stabilizatorlaridir. Qo’llash mumkin bo’lgan maksimum kirish kuchlanishi 35 V hisoblanadi va chiqish toki 1 A bilan chegaralangan. IMS da ichki qurilgan qizib ketishdan himoya va chiqish tranzistorini ortiqcha yuklanishdan himoyalash tizimlari mavjud. 78XX va 79XX imslar bir zanjirda ham musbat, ham manfiy kuchlanishni meyorlash uchun birgalikda qo’llanilishi mumkin. Tipik ulanishi quyidagicha:

• 78XX va 79XX me’yorlagichlarning tipik ulanish sxemasi.
• Hozirgi kunda deyarli o’zgarmas DC to’kda ishlovchi barcha mayishiy elektron jihozlarda me’yorlagichlar qo’llaniladi. Mikrokontrollerlar yoki raqamli imslar qo’llanilganda elektron qurilma ta’minlash manbalarida meyorlagichlar bo’lishi shart hisoblanadi.