Fizikaviy kattaliklarni o`lchash va xatoliklarni hisoblash

3-topshiriq. Ishning bajarilishi.
1.O`lchov asboblarini xarakteristikasi bilan tanishish.
a) o`lchov asbobini 0-shkalasini tekshiring.
v) o`lchov asbobini xarakteristikasini 1-jadvalga yozing.

1-jadval.

Asbobning nomi.	O`lchash chegarasi	Aniqlik darajasi.	Asosiy shk-ni.	0-ni tuzatmasi
SHTANGENSIRKUL
MIKROMETR
CHIZG'ICH

Hajmni o’lchash.
a) halqa shklidagi plastinkani hajmini hisoblash V= (1).

D- halqaning tashqi diametri.

d-halqaning ichki diametri.
h-plastinkaning qalinligi
D, d va h lar shtangensirkul yordamida 0,01 mm gacha aniqliqda 3-5 marta o`lchanadi.
2-jadval.

N	D (mm)	D (mm)	D (mm)	d (mm)	H (mm)	h (mm)	V(mm)	V(mm)
1
2
3
o’

Natija 2-jadvalga yozib boriladi.

Tajribadan olingan qiymatlarni 1-formulaga qo`yib hajmini hisoblaymiz.
Nisbiy xatolikni 2-formula bilan hisoblaymiz:


(2).
b) Parallelopiped shaklidagi plastinkani hajmini hisoblash. Vbdc (3).
(3)-formuladagi: b – uzunligi, d –eni, c-balandligi.
b, d, c-larni shtangensirkul yordamida yoki mikrometr yordamida 0,01 mm aniqlikda o`lchanib, natijani 3-jadvalga yozamiz.

3-jadval.

N	d mm	d mm	b mm	b Mm	c mm	c mm	V mm	V Mm
1
2
3
4
5
o’

Tajribani natijalaridan foydalanib hajmni hisoblaymiz.
Xatolikni quyidagicha hisoblaymiz:
(4).

Haqiqiy qiymat V_хак= shaklda ifodalanadi.

Tajribadan olingan qiymatlarni 3-formulaga qo`yib hajmni hisoblaymiz.
Nisbiy xatolikni 4- formula bilan hisoblaymiz.


Sinov savollari.
1. Fizikaviy kattaliklarni o’lchahning qanday turlarini bilasiz?
2. Bevosita va bilvosita o’lchlarga misollar keltiring.
3. Xatolikni qanday turlarini bilasiz? Ular qanday sabablarga ko`ra vujudga keladi?
4. Absolyut va nisbiy xatoliklar qanday aniqlanadi?
5. Absolyut va nisbiy xatolik deb nimaga aytiladi?
6. Haqiqiy va o`rtacha qiymat orasidagi munosabat qanday?
7. Ko’p argument va funksiyalarning absolyut xatoligi qanday hisoblanadi?
8. Qanday hollarda natijani grafik usulida tasvirlash mumkin?
9. Shtangensirkul yoki mikrometrda o`lchashni tushuntirib bering?

10. Shtangensirkul va mikrometr orasidagi farq nimada?

11. Hajm deb nimaga aytiladi va unung birliklarini yozing.