Fizikaviy kattaliklarni o`lchash va xatoliklarni hisoblash

Oddiy o`lchov asboblarida o`lchash usulini o`rganish.


Kerakli asboblar: shtangensirkul, mikrometr va o`lchanadigan
jismlar (halqa, parallelopiped).
Ishninig maqsadi: bevosita, bilvosita o`lchashdagi absolyut va nisbiy xatoliklarni hisoblashni, shtangensirkul va mikrometrdan to`g`ri foydalanishni o`rganish.


Oddiy o`lchov asboblari haqida tushincha.




Shtangensirkul – asosan bir uchida 1,3 oyoqchasi bo`lgan va eng kichik bo`lakchasini aniqlik darajasi bo`lgan asosiy shkala, u bo`ylab harakatlana oladigan 2,4 oyoqchaga ega bo`lgan 5 noniusdan tashkil topgan. Shtangensirkul yordamida jismlarni o`lchashni 0,1 mm-dan, 0,025 mm- gacha aniqlikda o`lchash mumkin. O`lchanishi kerak bo`lgan jism, 1-2 oyoqlar orasiga (1–rasm) 6 vint yordamida mahkamlanadi. 3-4 oyoqchalar esa, ichki chiziqli kattaliklar(truba diametrlari) ni, 7-chi chuqurliklarni o`lchashda qo`llaniladi. Hisoblash quyidagicha bajariladi:
L= +
– asosiy shkalani eng kichik bo`lakchasi qiymati mm hisobida.
- asosiy shkaladagi bo`lakchalar soni.
n - noniusdagi bo`lakchalarning umumiy soni.
k - asosiy shkaladagi bo`lakchalar bilan ustma–ust tushgan nonius shkalasining raqami.










Mikrometr- yordamida 0-25 mm chamasidagi jism 0,01 mm aniqlikda o`lchanadi. Mikrometrning asosiy qismi mikrovint bo`ylab harakatlanuvchi M–barabandan iborat. Mikrovintning qadamini qiymatiga qarab, baraban ma'lum bo`laklarga bo`lingan shkalaga ega. Bu shkala bo`limining qiymati 0,01 mm ga teng. O`lchanadigan jism mikrovintning a, oyoqchalari orasiga 2-chi rasmda ko`rsatilgandek mahkamlanadi. Hisob barabandagi shkalalar orqali quyidagicha hisoblanadi:
L= +
- barabanning qirrasigacha bo`lgan masofa.
k- shkaladagi bo`laklar soni.
-shkaladagi eng kichik bo`lakchaning qiymati mm hisobida.
n-baraban shkalasining umumiy soni.