«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим

МНТ ҳужайраларининг морфо-физиологияси (нейрон ва

глиал ҳужайралар

Neyron nerv tizimining asosiy faoliy birligidir. Odamning miyasida 25 milliardga yaqin neyronlar mavjud. Periferik nerv tizimiga kiruvchi tugunlarda nerv hujayralar soni 25 million chamasida. Neyronlar bir-biridan o‘z shakli va katta-kichikligi bilan faarq qiladi. Ammo, u qaysi shaklda va kattalikda bo`lmasin, tuzilishi bo‘yicha to‘rt qismga bo`linadi. Neyronlarda tana (soma), dendritlar, akson va aksonning sinapsoldi oxirgi tarmoqlari tafovut qilinadi (12 rasm).

Neyron tanasida yadro, ribosomalar, endoplazmatik retikulum, Golji apparati,

mitoxondriyalar joylashgan. Bu organellalar hujayraning hayotiy faoliyatini ta‘minlaydi. Bundan tashqari, neyron tanasida murakkab yuqori molekulyar moddalar sintezlanib,

dendritlar va akson bo‘ylab o‘tkaziladi.

Neyron tanasidan odatda bir nechta dandrit va bitta akson boshlanadi. Dendritlar kalta, ammo ko‘p va sershox bo`lganidan, membranasi ancha katta yuzaga ega. Bu membranada juda ko‘p sinapslar joylashgan. Dendritlarning asosiy ishi ta‘sirotlarni qabul qilish va paydo bo`lgan impulslarni somaga o‘tkazishdan iborat. Akson esa nerv

impulslarining somadan ishchi a‘zoga yoki boshqa neyronlarga yetkazilishini ta‘minlaydi

Glial hujayralar ikki xilga –

astrotsitlar va oligodendrotsitlarga bo`linadi. Astrotsitlarda tanasidan har tarafga taralgan o‘siqlar ko‘p. Oligodendrotsitlarning o‘siqlari kam. Astrotsitlar miya kapillyarlariga yaqin joylashgan, oligodendrotsitlar esa neyronlarning aksonlari bilan bog‘langan.

Oligodendrotsitlar soni astrotsitlar sonidan 10-15% ko‘p. Glial hujayralarning miyadagi umumiy soni 100 milliarddan oshadi.
Oligodendrotsitlar neyronlardan ajratib turuvchi bir nechta muhim xossalari bor. Ulardan birinchisi – glial hujayralar hayot davomida bo`linish qobiliyatini yo‘qotmaydi.

39.