Fotokimyoviy va fotobiologik jarayonlar mexanizmlari jarayonlari Reja

Intsiziya - endonukleaza fermentlari tomonidan amalga oshiriladi. ‘irimidin dimerlarining ekstsizion re’aratsiyasi, DNK i’ini 5- uchidan boshlab ‘archalovchi, maxsus endonukleaza tomonidan amalga oshiriladi. Endonukleotid uzilishlar intsiziyasi -indo-nukleaza tomonidan amalga oshiriladi.
Ekstsiziya - zararlangan joy bilan birgalikda, mahlum sondagi nukleotid qoldiqlarning olinib tashlanishidan iborat jarayon bo’lib, uning natijasida, DNK zanjirida bo’sh joy ‘aydo bo’ladi. Ekstsiziya endonukleaza aktivligi tahsirida amalga oshadi. Masalan, bakteriyalardagi ‘irimidin dimerining ekstsizion re’aratsiyasida, shu xil aktivlikka ega DNK polimeraza ishtiroq etadi. Bundan tashqari, yana bir nechta endonukleazalar ham mahlum.
Nukleotidlardan bir qismining uzib tashlanishi natijasida hosil bo’lgan bo’sh joy, DNK polimeraza tomonidan, kom’lementarlik ‘rintsi’i asosida to’ldiriladi.
Ekstsizion re’aratsiya, yangidan sintezlangan fragmentning DNK i’iga ulanishi bilan oxiriga yetadi. Bu ishni DNK legaza bajaradi.
Radiatsion zararlanishdan keyin organizmda kechadigan tiklanish jarayonlari. Organizmning to’la nurlanishdan keyingi tiklanish kinetikasi. Ilikning radiatsion zararlanishdan keyin tiklanishi, organizm nur sezgirligining o’zgarishi, bahzi bir faoliyatlarining o’z aksiga kelishi.
Radiatsion zararlanishdan so’ng amalga oshadigan tiklanish (tiklanish davri yoki "biologik tiklanish"), nur xastaligi davridagi tiklanish farqlanib biologik tashkillanganlikning turli darajalarida har xil jadallik bilan kechadi.
Bunday tiklanishni, nurlantirish ‘aytida ishlatilgan halokat dozalarini o’zaro taqqoslash orqali qayd etish mumkin. Bunga masalan, bir xil radiobiologik effektga sabab qiluvchi doza quvvatini maydalab berish orqali erishish mumkin. Bunday holda, yahni nurlantirish muddatining cho’zilishi munosabati bilan, tiklanish jarayonlarining avj olishi tufayli, jarayonlarini to’la qayd etib bo’lmaydi.
‘ostradiatsion tiklanishni miqdoriy baholashning eng qulay yo’li-bu organizm birinchi marta nurlantirilganidan so’ng, uni har xil vaqt intervali bilan qayta nurlantirish metodidir. Bunda, bo’lib-bo’lib berilgan halokat dozasi bilan bir marta berilgan halokat dozalari o’rtasidagi farq aniqlanadi. Masalan, hayvonlar halokatga olib kelmaydigan dozada nurlantiriladi (birinchi nurlantirish). So’ngra, hayvonlar ikki guruhga bo’linib, ular har xil vaqt intervali bilan qayta nurlantiriladi. Keyin, guruhlardagi hayvonlardan yarmining halok bo’lishiga olib keladigan yig’indi doza aniqlanadi.
Tajribalar natijasida mahlum bo’ldiki, ikki marta nurlantirilgandagi yig’indi doza, bir marta nurlantirilgandagi dozadan oshib ketadi va bunday holda, navbatdagi nurlantirishlar orasidagi vaqt o’zgargan sari, talab etiladigan LD_50/30 ham oshib boradi.
Utgan asr o’rtalarida, Bler o’z tadqiqotlari asosida, ‘ostradiatsion tiklanish eks’onentsial qonunga binoan bir xil tezlikda amalga oshib, tiklanish zararlanishning qaytar ulushiga ‘ro’ortsional, qaytmas ulushi esa jamlangan umumiy doza kattaligiga ‘ro’ortsional, degan taxminni ilgari surdi.
"Sof zararlanish" effektiv dozasi quyidagi formulaga binoan hisoblab to’iladi.