Fotokimyoviy va fotobiologik jarayonlar mexanizmlari jarayonlari Reja

Termoretse’torlarning – ko’’ qismi orga-nizmning terisida joylashgan, ichki ahzo-larda, markaziy haroratga sezgir retse’-torlar kirib, ular harorat o’zgarishlariga juda sezgir reaktsiya ko’rsatish xususiyatiga ega.

Og’riq retse’torlari – og’riq natijasida ‘aydo bo’luvchi tahsirotni qabul qiluvchi retse’torlar hisoblanib, bu sezgi barcha retse’torlarga kuchli tahsir natijasida ham hosil bo’ladi.

• 
  Retse’torlar tuzilish xususiyatiga ko’ra birlamchi sezgir va ikkilamchi sezgir guruhlarga bo’linadi. Masalan, birlamchi sezgir retse’torlarga - hid bilish, sezgi retse’torlari. Ushbu retse’torlarni tah-sirlovchi retse’torning o’zida joylashgan sezgir neyron o’simtalarida nerv signa-liga aylantiriladi. Ikkilamchi sezgir retse’torlarga-ko’rish, tahm bilish, eshitish retse’torlari kirib, bularga tahsirot energiyasi neyronga bevosita emas, balki yuqori sezuvchanlikka xusu-siyatiga ega retse’tor hujayrasi orqali uzatiladi.
  

Ko’rishning biofikaviy asoslari
Ko’rish umurqalilar va bo’g’imoyoqlilarga xos bo’lgan fotoretse’tsiyaning bir turi hisobla-nib ular qabul qilayotgan mahlumotlarning ko’’ qismini ko’rish orqali yotadi. Yuksak orga-nizmlarning ko’rish retse’tori - ko’z o’z-o’zini boshqarib turuvchi tirik sistemadir. Tasvirning to’r ‘ardada fokuslanishi ki’rik-simon muskullar yordamida amalga oshiriladi. To’r ‘ardaga tushadigan yorug’lik miqdori, yoy ‘arda muskullari faoliyati natijasida qorachiq kattaligining o’zgartirilishi orqali boshqariladi.

• 
  Ko’z to’r ‘ardasi tayoqcha va kolbachalar joylashgan bo’lib, ularning nurni sezishda va ko’rish faoliyatida ahamiyati katta.
  
• 
  Bu jarayonda tayoqchalar yorug’likni yaxshi sezadi, kolbachalar esa rang ajratish faoliyatini tahminlaydi.
  

Ko’zning yorug’likka sezgirligi va moslashuv mexanizmi quyidagicha amalga oshadi:

• 
  ko’z qorachig’i diametrini o’zgartirish va yorug’-lik oqimi qiymatini ko’’aytirish orqali;
  
• 
  kolbacha va tayoqcha hujayralarini qoramtir ‘igment bilan ekranlashtirish orqali;
  
• 
  yorug’likka sezgir va ‘archalanmagan moddalar-ning kontsentratsiyaisni kamaytirish orqali;
  
• 
  jismning yoritilganlik darajasiga bog’liq holda ko’rish sezgisini hosil qilishda qatnashuvchi hujayralar sonini o’zgartirishi orqali.