Foyalanish samaradorligi

Qishloq xo`jaligida yer fondlaridan foydalanish darajasi va samaradorligini ifodalovchi ko`rsatkichlar

Qishloq xo`jaligida yer fondi asosiy ishlab chiqarish vositasi ekan, undan qanday (samarali, samarasiz, yaxshi yoki yomon) foydalanayotganligimizni bilishimiz zarur. Yerdan foydalanishning darajasi, samaradorligini aniqlashning usullari olimlar tomonidan yetarli darajada chuqur o`rganilgan. Iqtisodiy fan qishloq xo`jaligida yerdan foydalanish holatini ifodalovchi ko`rsatkichlarni ikki guruhga bo`lib o`rganadi. Birinchi guruhga yerdan foydalanish darajasini ifodalovchi quyidagi ko`rsatkichlar kiradi:

1. Yer fondining tarkibi (strukturasi). Jami yer maydonida qishloq xo`jaligiga yaroqli (qishloq xo`jaligiga tayin etilgan) yerlarining salmog`i, (foizlarda ifodalanadi). Bu ko`rsatkich quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

^Кх.ер.сал
_ ^КХТЭ.ер.м
жами ер м.

100

Bunda: Q_{x er sal.} – qishloq xo`jaligiga yaroqli yer salmog`i, % Jami yer m. - jami yer maydoni, ga
Q_XTE.er.m. - qishloq xo`jaligi uchun tayin etilgan yer maydoni, ga

Bu ko`rsatkich mavjud (mamlakatda, regionda, xo`jalikda) yer maydonlarining qancha qismi qishloq xo`jaligi uchun yaroqli (yoki qishloq xo`jaligiga tayin etilganligini) ekanligini bildiradi. Turli xo`jaliklarning, mamlakat va regionlarning umumiy yer maydonlari bir miqdorda bo`lishiga qaramasdan qishloq xo`jaligida foydalanishga yaroqli bo`lgan maydonlari turlicha bo`lishi mumkin. Qishloq xo`jaligiga yaroqli bo`lgan yerlari kam miqdorda bo`gan davlatlar, region va xo`jaliklar bu masalaga alohida qarashlari zarur. Ular har bir gektar yerni avaylab asrashi va qishloq xo`jaligidan boshqa tarmoqlarga o`tib ketishini juda qattiq nazoratga olishlari zarur bo`ladi. Bu mamlakat, region va xo`jaliklarda yerlarni qishloq xo`jaligidan boshqa tarmoqqa o`tib ketishi faqatgina davlat zarurati, imkonsiz hollarda yoki juda katta samara keltirishi mumkin bo`lgan holatlardagina amalga oshirilishi kerak.

2.