Fraungofer difraksiyasi

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM 
VAZIRLIGI 
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI 
fakulteti 
kafedrasi 
yo’nalishi 
“ 
” kurs talabasi
 
 
 
 
 
 
 
ning
“ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
” 
fanidan 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bajardi:
 
 
 
 
 
Qabul qildi:
 
 
 
 

 
 
 
NUKUS 20 
yil 

---

Fraungofer difraksiyasi 
Reja: 
1. Fraungofer difraksiyasi 
2. Optik qurilmalar ajrata olishning difraksion chegarasi 
3. Spektral qurilmalar. Difraksion panjara 
4. Ikki va uch o‘lchamli difraksion panjaralar 

---

 Fraungofer difraksiyasi 
Yorug‘lik difraksiyasi amaliyotda juda qiziq, agar to‘siq Frenelning 1-chi 
zonasini kam qismini ochiq qoldirsa quyidagi shart bo‘yicha 
1
2



L
R
m
yoki

L
R

2
difraksion 
manzara 
uzoq 
masofada 
kuzatiladi. 
Misol 
uchun, 
agar 
нм
мм
R
550
,
1



(yashil nur), L kuzatish tekisligigacha bo‘lgan masofa 2 
metrdan sezilarli darajada ortiq bo‘ladi (minimum 10 metr yoki katta). To‘lqin 
fronti elementidan kuzatish nuqtasiga nisbatan juda uzoqdan o‘tkazilgan nurlarni 
parallel nurlar deb hisoblash mumkin. Bunday nurlar difraksiyasiga parallel nurlar 
difraksiyasi deb yuritiladi yoki Frenel zamondoshi nemis fizigi I.Fraungofer 
sharafiga Fraungofer difraksiyasi deyiladi. 
Agar nur yo‘liga to‘siq o‘rniga yig‘uvchi linza qo‘yilsa, 

burchak ostida 
difraksiyalangan parallel nurlar fokal tekislikning biror nuqtasida yig‘iladi (1-
rasm). Shuni aytish kerakki, linzalar fokal tekisligidagi har qanday nuqta, linzalar 
yo‘q holda cheksiz uzoqlikdagi nuqtaga ekvivalentdir. 
1-rasm. Parallel nurlar difraksiyasi yashil egri chiziq fokal tekislikda intensivlikning 
taqsimlanishi (x-o‘qi bo‘yicha masshtab juda kattalashtirilgan). 
Fraungoferning difraksion manzarasi linzalarning fokal tekisligida kuzatiladi. 
Geometrik optikada asosan, uzoqdagi nuqtaviy jismning nuqtaviy tasviri 
linzalarning fokusida joylashishi kerak. Haqiqatdan ham nuqtaviy jism tasviri 
difraksiya tufayli aniq emas. Bunda yorug‘likning to‘lqin tabiati namoyon bo‘ladi. 
Hech bir optik sistema nuqtaviy tasvirni beraolmaydi. 

---

D diametrli dumaloq tirqishdagi Fraungofer difraksiyasi markazida yorug‘ dog‘ 
bo‘lgan difraksion manzarani beradi. (Eyri diski), uning atrofida yorug‘ va 
qorong‘i halqalar navbatlanib keladi (2-rasm). Bu difraksion dog‘ nuqtaviy 
manbaning tasviri hisoblanadi. Linzaning fokal tekisligidagi bu markaziy dog‘ning 
radiusi quyidagiga teng: