Ftalosianin pigmentlarini olish va ularning xossalari

FTALOSIANIN PIGMENTLARINI OLISH VA ULARNING XOSSALARI.


S.H. Sodoqov¹, H.S. Beknazarov², A.T. Djalilov³, N.A. Hamrayeva^4
1Toshkent kimyo texnologiya ilmiy-tadqiqot instituti tayanch doktoranti
² Toshkent kimyo texnologiya ilmiy-tadqiqot instituti, texnika fanlari doktori, professor
³Toshkent kimyo texnologiya ilmiy-tadqiqot instituti direktori, O‘zRFA akademigi, kimyo fanlari doktori, professor
⁴Termiz davlat universiteti, kimyo fakulteti magistranti.
Annotatsiya: Maqolada ftalosiyaninlar, parafenildiamin va ftal angidrid asosida pigment sintezi va uning fizik-kimyoviy xususiyatlari reaksiya tenglamalari mol nisbatlarining ta’siri va UB-spektrofotometridagi eritmasining nur yutilishining to‘lqin uzunligiga nisbati o‘rganildi.
Kalit so‘zlar: ftalosiyaninlar, parafenildiamin, ftalkislota, UB-spektrofotometr, karbamid.
Kirish. Ftalosiyaninlar va ular bilan bog'liq birikmalar bo'yicha deyarli 100 yillik tadqiqotlar ushbu birikmalarning turli hosilalarining sintezi va fotofizik xususiyatlari bo'yicha ko'plab ma'lumotlarni keltirib chiqardi. Bugungi kunda minglab turli xil ftalosiyaninlar mavjud kimyoviy adabiyotlarda qayd etilgan. Ftalosiyaninlar kimyosi ularning materialshunoslikda, suyuq kristallarda, plyonkalarida, elektroxrom qurilmalarida, gaz datchiklarida, chiziqli bo'lmagan optik qurilmalarda, katalitik jarayonlarda va pigmentlar ishlab chiqarishda va boshqalarda qo'llanilishi tufayli qayta tiklanish davrini boshdan kechirmoqda. Bundan tashqari, ular muhim sanoat tovaridir - har yili minglab tonna ftalosiyaninlar ishlab chiqariladi.
Turli xil 1,2-almashtirilgan benzol prekursorlari ftalosiyanin sintezi uchun muvaffaqiyatli qo'llanilgan, ya'ni ftalonitrillar, izoindolinlar, ftalimidlar, ftalik kislota va angidrid hosilalari, 1,2-dibromobenzollar va 2-siyanobenzamidlar. Prekursorga, o'rinbosarlarning tabiatiga va makrotsiklga kiritilishi kerak bo'lgan metallga qarab, reaksiya sharoitlarining keng diapazoni, harorat, erituvchi, asos va katalizatorni tanlashdan foydalanilgan (1-rasm)[1].
2,3-naftalotsianin kompleks birikmalari tayyorlashning yana bir usuli ularning metallsiz ligand asosida sintez qilishdir. Bunda magniy kompleksi dinitrilning n-oktanolda magniy asetat bilan reaksiyasi va konsentrlangan sulfat kislota bilan ishlov berishda demetallash bilan olinadi [2].