Fuqarolik jamiyati shakllanishining umumiy jihatlarini quyidagilar tashkil qiladi

Xo’sh,  «Yadrosiz zona»ning  qanday  mezonlari bor Xalqaro  amaliyotda  bunday

hududlarni  belgilashning  yagona  mezoni  yo’q.  CHunki har  bir  mintaqa  o’z  xususiyati  va

ahamiyatiga  ega.  Ammo,  tadqiqotchilar  yadrosiz  zona  tushunchasini  shunday  izohlaydilar:

«Yadrosiz zona qurol-yarog’larni  cheklash,  yadroviy nizo chiqishi xavfini kamaytirish, mazkur

zonaga  kiradigan  mamlakatlar  xavfsizligini  mustahkamlash  va  1968  yilda  imzolangan  yadro

qurolini tarqatmaslik haqidagi shartnomaning hayotga tatbiq etilishiga ko’maklashish vositasidir.

Xalqaro  shartnoma  asosida  yadro  qurolini  sinash,  ishlab  chikarish  va  joylashtirish  taqiqlangan,

shuningdek, uning hududida va unga qarshi yadro qurolini qo’llash taqiqlangan zona – yadrosiz

zona xisoblanadi».

1999  yil  1  fevralda  Toshkentda  Markaziy  Osiyoda yadro  qurolidan  xoli hudud  yaratish

to’g’risidagi bitim loyihasini ishlab chiqish bo’yicha mintaqaviy ekspertlar guruhining 3 kunlik

sessiyasi bo’lib o’tdi («Toshkent oqshomi», 1999 yil 3 fevralg’).

Bugungi  kunda  yadrosiz  zonalar  butun  yer  sharining  70  foizini  tashkil  etadi.  Dunyoning

ko’pgina davlatlari yadrosiz zonalar haqidagi 6 ta shartnomani qo’llab-quvvatlamoqdalar.

1) Antarktida shartnomasi 1959 yil 1 dekabrda qabul qilindi va 1961 yil 3 iyunda kuchga

kirgan.

2) Lotin  Amerikasi  va  Karib havzasida  yadro qurolini  taqiqlash haqidagi  Tlatelolko

shartnomasi 1967 yil 14 fevralda qabul qilindi va u 1969 yil 25 aprelda kuchga kirgan.

3) Tinch  okeanining  janubiy  qismini  yadrosiz hududga  aylantirish haqidagi  Raroton

shartnomasi 1985 yil 6 avgustda qabul qilindi va 1986 yil 11 dekabrda kuchga kirgan.

4) Janubiy-SHarqiy  Osiyoni  yadro  qurolidan  xoli hududga  aylantishsh haqidagi  Bankok

shartnomasi 1995 yil 15 dekabrda qabul qilindi.

5) Afrikani yadro qurolidan xoli hududga aylantirish haqidagi Pelindab shartnomasi 1999

yil 11 aprelda qabul qilindi.

Majburiyatlari  7  ta.  Yadro quroliga  ega  davlatlar  (5 ta). Majburiyatlari 3 ta («Hayot va

qonun», 2005, №2, 38-39 b.) .

6) Markaziy Osiyoda yadrosiz zona tashkil etish tug’risidagi Semipalatinsk (Qozog’iston)

shartnomasi 2006 yil 8 sentyabrda qabul qilindi va Markaziy Osiyodagi 5 ta davlat rahbarlari

tomonidan imzolandi.

Demak, dunyoning 110 mamlakati, ya’ni jahon hamjamiyatining yarmidan ko’pi yadro

kurolidan butunlay voz kechish tarafdoridirlar (1. Sobirova SH. Yadro qurolidan xoli zona.

Mahrifat, 2006, 12 iyulg’).

Bundan maqsad, yadro quroli mavjud bo’lgan hududlarni cheklash, yadro urushi xavfini

kamaytirishdir.

Markaziy Osiyoda yadrosiz zona barpo etish haqidagi O’zbekiston tashabbusi BMT va

jahon

jamoatchiligi

tomonidan

to’la

qo’llab-kuvvatlanmokda.

Bu

taklif

BMT

Bosh

Assambleyasining sessiyalarida muhokama qilindi va maxsus rezolyutsiya qabul qilindi.

Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli hudud barpo etish faqat mintaqadagina emas, balki

jahonda ham tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga xizmat qiladi.

Bugungi

kunda

jahon

hamjamiyatida

iqtisodiy,

harbiy

qudrat

bilan

birgalikda

mamlakatdagi

demokratik

jarayonlarning

xarakteri

bilan

davlatlarning

obro’-ehtibori

---

42

belgilanmoqda. SHu jihatdan olganda, O’zbekistonda bosqichma-bosqich amalga oshirilayotgan

demokratik

jarayonlar

jahon

hamjamiyatida

mustahkam

o’rin

egallashga

va

milliy

manfaatlarimiz asosida tashqi siyosat yuritishga imkoniyat yaratmoqda.

Bugungi

kunda

jahon

hamjamiyatida

iqtisodiy,

harbiy

qudrat

bilan

birgalikda

mamlakatdagi

demokratik

jarayonlarning

xarakteri

bilan

davlatlarning

obro’-ehtibori

belgilanmoqda. SHu jihatdan olganda, O’zbekistonda bosqichma-bosqich amalga oshirilayotgan

demokratik

jarayonlar

jahon

hamjamiyatida

mustahkam

o’rin

egallashga

va

milliy

manfaatlarimiz asosida tashqi siyosat yuritishga imkoniyat yaratmoqda.

Mustaqil davlatlar Hamdo’stligi (MDH) va Markaziy Osiyo davlatlari hududlarida tuzilgan

quyidagi xalqaro va mintaqvaiy tashkilotlarni ko’rsatib o’tish mumkin:

1)