G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

- qatlamning qazib olinadigan qalinligi va og‘ish burchagi; 
- kon ishlari chuqurligi; 
- tog‘ jinslarining fizik – mexanik hususiyatlari va massivning tarkibi; 
- tog‘ massivi qazib olinadigan lahimlar eni; 
- qazish tizimi, kon bosimini boshqarish usuli, qazib olingan bo‘shliq o‘lchami, 
qazish ishlarini rivojlanish tezligi; 
16.1-rasm. Qiya qatlamlarda siljish muldasi sxemasi 
Injenerlik hisoblari uchun siljish muldasi chegarasi deb yer yuzasining 
qiyaligi va cho‘zilishi qiymati 
3
10
5
,
0
−

dan oshmaydigan nuqtalar qabul qilinadi. 
Amaliyotda oz qiymatlar kuzatuvda deformatsiyani topish aniqligiga mos keladi. 
Yer yuzasining qiyaligi deb muldaning ikkita qo‘shni nuqtalari cho‘kish qiymatlari 
farqini ular orasidagi masofaga nisbatiga aytiladi. Qiyaliklar odatda 
3
10
1
−

yoki 
m
mm /
larda ko‘rsatiladi. 
Yer yuzasining gorizontal deformatsiyasi deb gorizontal tekislikdagi 
intervallar uzunliklari farqini boshlang‘ich uzunligi nisbatiga aytiladi. 
Cho‘zilish va siqilish gorizontal deformatsiyalarda odatda 
3
10
1
−

yoki 
m
mm /
larda ko‘rsatiladi. 

---

277 
Chegaraviy burchaklar quyidagicha bo‘lishi mumkin [1]: ustki qatlamlarda 
(uchlamchi va to‘rtlamchi qatlamlarda) - 
0

, mezozoy qatlamlarda (paleozoy 
yoshidagi konlarda) - 
om

, 
om

, 
om

va asosni tashkil qiluvchi jinslarda - 
0

, 
0

, 
0

, 
1
0

(16.2-rasm). 
Qazib olingan bo‘shliqni og‘ish tomonidan siljish muldasi chegaralari 
0

chegara burchagi bilan (asos jinslarida), 
om

(mezozoy qatlamlarida) va 
0

(yo‘qori 
qatlamlarda) aniqlanadi.