G u r u h : 0 t a L a b a : q o d I r j o n o V a m o h I n a
Download 0.5 Mb. Pdf ko'rish
|
Umumiy psixologiya
- Bu sahifa navigatsiya:
- Sezgi turlari va uning qonuniyatlari Reja: 1.Sezgi organlari haqida umumiy tushincha. 2.Sezgi turlari haqida umumiy tushincha.
- Sezgi organlari
|
U M U M I Y P S I X O L O G I YA G U R U H : 2 2 . 1 0 3 T A L A B A : Q O D I R J O N O V A M O H I N A O ’ Q I T U V C H I : M O H I N U R D J A L O L O V A ЗАГОЛОВОК IPSUM DOLOR SIT Sezgi turlari va uning qonuniyatlari Reja: 1.Sezgi organlari haqida umumiy tushincha. 2.Sezgi turlari haqida umumiy tushincha. 3. Propriotseptiv va vibiratsiya sezgilar SEZGI ORGANLARI HAQIDA UMUMIY TUSHINCHA • Sezgi organlari - Sezgi bilish jarayonlari ichida oddiy psixologik jarayon bo‘lib, tashqi olamdagi narsa va hodisalarni aks ettiradi. Tashqi olamdan kelayotgan qo‘zg‘atuvchilarning muayyan retseptorlarga bevosita ta’sir etish orqali ayrim belgi va xususiyatlarni va organizm ichki holatini aks ettiradi. Ma’lumki, insondan sezishning dastlabki bosqichi hissiy bilishdan boshlanib, keyinchalik u mantiqiy bilishga o‘tadi SEZGI ORGANLARI • Sezgi organlari 5 ta hisoblanadi.Ular: Sezgi organlari Eshitish Ko’rish Teri orqali sezish Hid bilish Tam bilish KO’RISH • Ko’rish-Insonlar tomonidan rang va yorug‘likni sezish ko‘rish sezgilari orqali amalga oshadi va seziladigan ranglar xromatik va axromatik turlarg.Ko‘rish sezgilarining organi ko‘z hisoblanib, u ko‘z soqqasi undan chiqib keladigan ko‘ruv nervlaridan tashkil topgan bo‘lib, ko‘z soqqasini tashqi tomirlari va to‘r pardalari o‘rab turadi. ESHITISH • Eshitish-organizmining tovush tebranishlarini qabul qilish xususiyati; Tovush taʼsirida odamda tovush signallari parametrini aks ettiruvchi Eshitish sezgisi paydo boʻladi, buning natijasida tovush tebranishlari chastotasi tovush balandligi tarzida qabul qilinadi. HID BILISH • Hid bilish- odam va hayvonlar burun boʻshligʻining yuqori qismida joylashgan maxsus sezgi aʼzolari orqali hidlarni sezishdir. id bilishning ahamiyati hayvonlardagiga qaraganda kamroq, biroq Hid bilishning yoʻqolishi odam uchun azob hisoblanadi Hid bilmaydigan odamlar koʻpincha ovqatdan zaharlanishi mumkin, chunki biror ovqatning sifatliligini hididan bila olmaydi. Har bir odamda koʻpgina hissiyotlar hidni sezishga bogʻliq boʻladi. Yomon hid kayfiyatni buzishi, yaxshisi koʻtarishi mumkin. TAM BILISH • Tam bilish— turli eriydigan moddalarning taʼm bilish retseptorlariga, asosan, tilga taʼsir etishi natijasida paydo boʻladigan sezgi. Shirin, nordon, achchiq, chuchuk va shoʻr sezadigan Maza bilish sezgilari farq qilinadi. Til va ogʻiz boʻshligʻi turli qismlarining sezuvchanligi bir xil emas, mas, til uchi shirinni, oʻzagi achchiqni, chetlari esa nordon va shoʻr mazani sezadi. Turli mazaga ega boʻlgan mahsulotlar bir vaqtda yoki ketma-ket isteʼmol kilinganda Maza bilish kontrasta ovqat taʼmini almashtirib yuborishi mumkin. TERI SEZISH ORGANI • Terida to'rt xil ta'sirni sezuvchi retseptorlar joylashgan: ular og'riqni, issiqni, sovuqni sezuvchi va taktil retseptorlardir. Teri retseptorlari tashqi muhitning turli xii ta'siriga moslashish xususiyatiga ega. Shundan foydalangan holda organizmni tashqi muhitning issiq va sovuq ta'siriga chiniqtirish mumkin. Bundan tashqari, bokschilar uzoq muddat davomida mashg'ulot o'tkazishi natijasida ular terisidagi retseptorJarning og'riq sezish xususiyati pasayadi. Retseptorlarning tashqi muhit ta'siriga bunday moslashishi adaplalsiya deb ataladi. Ana shu adaptatsiya xususiyati odamning har xii (issiq, sovuq) sharoitga moslashishini ta'minlaydi. PROPRIOTSEPTIV SEZGILAR • Propriotseptiv sezgilar gavdaning fazodagi holati to‘g‘risida signallar bilan ta’minlab turadi. Ular inson harakatining boshqaruvchisi hisoblanib va afferent asosini tashkil qiladi. Pereferik retseptorlar muskullar, pay va bo‘g‘imlarda joylashgan bo‘lib, maxsus tanachalar shakliga ega va ular Puchchini tanachalari deb ataladi. Tanachalarda vujudga keluvchi qo‘zg‘atuvchilar muskullarning harakatlashuvi natijasida va bo‘g‘imlar holatining o‘zgarishi, nerv tolalari yordamida, orqa miyaning orqa ustunidagi oq suyuqligiga etkaziladi. VIBIRATSIYA SEZGILARI Eshitish organi orqali 10-15 sekundga tebranishni sezish mumkin, lekin quloq bilan emas, balki suyaklar yordamida (miya qopqog‘i, tirsak, tizza uchlari) payqash – vibratsiya sezgilari deyiladi. Masalan, karlarni tovushlarni idrok qilishi. Odatda vibratsion sezgirlik intermodal sezgi deb ham nomlanadi. VIBIRATSIYA SEZGISINING TURLARI Vib iratsiya sez gisin in g turl ari hid, ta’m va maza sezgilarida o‘ta kuchli tovushda, o‘ta yorqin yorug‘likda uch xil ta’sirning uyg‘unlashgan integrativ holatida MANBALAR • https://uz.wikipedia.org/wiki/Sezgi_organlari • https://uz.wikipedia.org/wiki/Teri • https://uz.wikipedia.org/wiki/Maza_bilish • https://uz.wikipedia.org/wiki/Ko%CA%BBrish E’tiboringiz uchun rahmat Download 0.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|