G’. X azzamov geodezik asbobshunoslik fanidan bohorgi semestr 1-oraliq nazorat savollari

4) Geodeziya asbobshunoslik faning asosiy vazifalari
5) Optik teodolitlarning asosiy parametrlari va texnik talablari
6) Gorizontal va vertikal doiralardan sanoq olish tartibi. Teodolit — ochiq joylarda gorizontal va vertikal burchaklarni oʻlchashda ishlatiladigan koʻchma geodezik asbob. Burchaklarni oʻlchash, triangulyatsiya va poligonometriya ishlarini bajarishda foydalaniladi. Burchak oʻlchash ishlarida gorizontal yoʻnalishda G yoki 30" aniqlikda oʻlchaydigan T.lar qoʻllaniladi. Triangulyatsiya ishlarida (yer sirti holatini aniqlashda) aniqlik darajasi yanada yuqori (0,5" gacha) boʻlgan T.lardan foydalaniladi. Aniqlik darajasi yuqori boʻlgan T.lar universal T. deb ataladi. T.lar bilan ochiq joydagi vertikal burchaklar, masofalar hamda yoʻnalishlar, magnit azimutlarini ham oʻlchash mumkin. T.ning asosiy qismlari — koʻrish trubasi, gorizontal va vertikal doiralar. Gorizontal doira limb va adilakdan iborat. Vertikal doira 15° qiya burchaklarni oʻlchash uchun moʻljallangan. Yangi optik Tlar metall limbli Tlarga nisbatan ixcham, yengil va ishlatish oson. T.lar tuzilishi, aniqligi va boshqa xususiyatlariga koʻra bir necha xil boʻladi (xisob qurilmali, optik mikrometrli, mikroskopli, indeksli va boshqalarGorizontal va vertikal doiradan sanoq olish.Teodolitning gorizontal hamda vertikal doiralari har 10' dan qilib 0 dan 360° gacha soat strelkasi aylanishiga qarshi yo‘nalishda oshib boradi. Aylanada bo‘laklar soni 2160. Har bir gradus shtrixiga qiymati yozilgan, 10' li shtrix qisqa, 30' lisi o‘rtacha, gradusli shtrix esa uzun. Mikroskop ko‘rish maydonining quyi qismida gorizontal doira bo‘laklari G, yuqorisida vertikal doira bo‘laklari V ko‘rinadi Bir bo‘lakning qiymati 10' bo‘lganidan, bo‘lakning 0,1 qismi chamalab olinsa, sanoq aniqligi 1 bo‘ladi. Sanoq qo‘zg‘almas indeks shtrixi 1 bo‘yicha olinadi. Shuning uchun ham teodolit shtrixli teodolit deyiladi. Sanoq olishda mikroskopning ko‘rish maydonini yoritish uchun vertakal doirali kolonkaning yon tomonida doiraviy tirqish bo‘lib, unga maxsus ko‘zgu o‘rnatilgan. Maydonning yoritilishi ko‘zguning turishiga bog‘liq bo‘ladi, buni kuzatuvchi boshqaradi. Vertikal doiraning maxsus adilagi yo‘q.