Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari Reja Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari haqida tushuncha. Darak gaplar


Download 18.43 Kb.
bet3/4
Sana30.03.2023
Hajmi18.43 Kb.
#1309402
1   2   3   4
Bog'liq
Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari

Masalan: Men etim o’sganman, ox u etimlik. (G.G).
Darak, so’roq, buyruq gaplar ham mahsus intonasiya bilan aytilib, undov gapga o’xshab, so’zlovchining ichki his-hayajonini, voqeylikka bo’lgan turlicha munosabatlarni anglatishi ham mumkin. Ammo u turdagi gaplarda asosiy etakchi ma’no darak, so’roq, buyruq ma’nolaridir. Shuning uchun ham ular intinasiya bilan gapga aylanib ketmaydilar.
Undov gaplarda ichki his-hayajon, so’zlovchining voqelikka bo’lgan munosabati ifodalanadi. Shuningdek, undov gaplarning tuzilishida o’ziga hos struktura va Grammatik belgilar mavjud.
Undov gaplarning tuzilishi.
Undov gaplar quyidagi vositalar yordamida tuziladi:
1. Qanday, qaysi, qanaqa, qancha, necha, shuncha, shunday kabi emotsional kuchaytiruv ma’nosidagi olmoshlar:
Tun nega bu qadar uzun! (Ask.M.).
2. Undov so’zlar: E, baxtlarni balog’atga etkazgan ona! (X.O.).
3. Ana, mana yuklamalari: Ana tantana-yu, mana tantana!- dedi.(A.K.).
So’z, so’z birikmalar ham undov gap xosil qiladi. Eh, xo’rlik qursin! (O). Tavba! (A.K.). Astag’firulloh… (U). Barakalla Ortiq! Qoyilman, polvon inim.
4. Maxsus intonatsiya: Tamom! Endi nima bo’lsa bo’ldi! Endi buning gapiga qarang! (B.P.). Bu tipdagi gaplar shaklan darak, so’roq, buyruq gap bo’lsalar ham, mazmunan kishilarning ichki his-tuyg’ularini ifodalaydi va maxsus intonatsiya bilan aytiladi. Shu bois bunday gaplar undov gap sanaladi.
Undov gaplarning ma’no turlarui.
Undov gaplar quyidagi emotsional ma’nolarini ifodalaydi:
1. Taajjub: Ajab zamona ekan! (O). Tavba! (O).
2. Tashakkur va Rag’batlantirish. Otangga rahmat! (A.K.).
3. Xayratlanish: Sensan har narsadan mo’tabar aziz! (U).
4. Zavqlanish, shodlik mamnunlik: polvon nima! (O).
Judas oz, juda yaxshi! (B.P.).
5. Orzu-umid: Xudo baxtingni bersin, o’g’lim! (O).
6. Muxabbat: Uning ko’zi oldida Nuri! (O).
7. Achinish: Ey, o’zingni, xolatingni bilmagan Asrorqul! (A.K.).
8. Kinoya: Yangi kasb qulluq bo’lsin, boyvochcha! – dedi O’rmonjon. (A.K.).
9. G’azab, nafrat: Bu qanday maynabozchilik! (O).


Download 18.43 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling