Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало


Download 0.76 Mb.
bet227/247
Sana06.04.2023
Hajmi0.76 Mb.
#1333426
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   247
Bog'liq
lug\'at 140 (2)

ТАФРОГЕОСИНКЛИНАЛЬ
Тафрогеосинклиналь икки томондан
ўзилмалар билан чегараланган, чўзиқ,
тектоник чукма; ортоғеосинклиналь
ривожланишнинг Сўнгги босцичида
пайдо бўлган. Мае., Аппалач тоғларидаги триас ётқизиқлари билан тўлдирилган грабен туридаги чукмалар. Бу
атама жуда кам ишлатилади.

ТВЕРДОСТЬ МИНЕРАЛОВ
М инералларнинг қаттилиги— минерал нинг бирон ташқи механик таъсирига қарши лик курсатиш имконияти.
Минералогияда бир м-л билан иккинчисига чизиш натижасида унинг нисбий қаттицлиги аниқланади. Бунда
ҳар қайси кейинги м-л Уткир учи билан аввалгисини чиза оладиган унта
м-лдап иборат бўлиши лозим. Моос
жадвали қўлланилади. Жадвал намуналари сифатида қаттиқлиги тартиби
1 дан 10 гача бўлган қуйидаги м-ллар
кабул дилинган:
1. Тальк— Мйз (314О10) (ОН)2
2. Гипс -— Са5 0 4*2Н20
3. Кальцит — СаС03
4. Флюорит — СаРа
5. Апатит — Са5 (Р04)3 (Р, С1)
6. Ортоклаз — [К, Ка] А1§130 8
7. Кварц — 5Юа
8. Топаз А12 [510*] [Р, ОН]2
9. Корунд — А1а0 3
10. Олмос— С
Текширилаётган м-лнинг қаттицлиги шу м-л намуналаридан цайси бирини тнрнай олишини синаб куриш
йули билан аниқланади. Мае., текшие
рилаётган м-л апатитни тирнаса-ю,
ўзи ортоклаз билан тирналса, унинг
қаттицлиги 5 билан қорасидадир.

ТЕКСТУРАТекстура (лот. туким а)— т. ж . ларининг ташк,и кўриниши, м-лларнинг бир-бири билан ўзаро муносабати ва ўзаро жойлашишини ифодалайди. Т. ж. ларининг ташқи
кўриниши уларнинг кристалланиш жараёнлари муҳим хоссаларини, магма
совиши ва унга ташқи муҳит таъсирини курсатади.

ТЕКТОНИКАТектоника — Ер
қобирииинг тўзи лиши, унинг қурилмалари ва жойланиши ^а^идаги таълимот.: Т. нинг асосий вазифаси Ер
пустининг ^озирги ички тўзилиши,
ундаги турли т. ж. ларининг жойлашиши ва ётиш шароитлари, турли
тўзилма қисмларининг қонуний уюшмасини ўрганиш, шунингдек Ер пусти тарихи ва унинг шаклланиш йурнгини аниклашдан иборат. Т. геологиянинг кўп ссцалари, айниқса стратиграфия, петрография, литология, палеонтология, фойдали қазилмалар х,ак;идаги таълимотлар билан бевосита
борлик,дир. Асосий йуналишларни
белгилашда, шунингдек тадцицот ишларини амалга оширишда бир неча
илмий йуналишлар мавжуд. Умумий
ёки морфологик Т. (тўзилма геологияси) метосферадаги турли тўзилма
қисмларини ўрганади. Регионал Т.
Ер пустининг айрим қисмлари ёки
литосферадаги тўзилма шаклларининг
тарцалишини тадкик этади, шунингдек геологик съёмка ва геофизик
усулларга асосан Т. ўлкаларга булищ
масалаларини ишлаб чиқади. Тарихий
Т. тектоник хдрақатлар ва Ер пусти
айрим тўзилма қисмлари шаклланишини, улар таракдиётининг асосий
давр ва босцичларини белгилайди,
умумий конуниятларни аниклайди.
Тарихий Т. тарихий-тектоник ёки палеотектоник та^лил усулларидан фойдаланилади. Фақия ва қатламлар ^алинлигини белгилаш йули билан чўкинди жинсларининг майдон буйлаб
тарцалишини, турли кесма ва қатламлар қалинлиги ўзгаришини аниқлайди. Формацион тахлил муайян
тектоник щароитда ҳосил бўлган т. ж.
лари боскичининг майдонда жойлашиш муддатини (кесма буйича) текширади; кўп лолларда ҳар бир босқичи Ер пусти йирик тўзилма қисмлари асосий турларининг муайян тараэднёт боскичида ҳосил бўлади. Хажм усу ли ёрдамида Ер пусти тараккиётининг турли давр ва боскичларида вужудга келган т. ж. лари
йирик комплексларининг х,ажмлари
аникланади ва қиёсланади. Чўкинди
ва метаморфик қатламлар кесмаларидаги танаффус ва номувофиқликлар
тахлили тектоник ҳарақатлар фаоллиги ошган боскичларни белгилаш ва
Ер пусти йирик к,исмларининг тўзилма тўзилишини қайта цуришидан иборат. Регионал ва тарихий Т. материаллари тектоник харихалар тўзишда
фойдаланилади (бундай харигаларда
турли ёшдаги бурмаланган тизимлар
ва платформ а л арнинг тарцалиши курсатилади). Генетик ёки назарий Т. Ер
пусти тўзилмаси тараодиёти умумий
назариясини яратиш мацсадида Ерпусти ва тўзилмасининг региоиал ва
тарихий Т. томонидан аниқланган тараэдиёт цонуниятларини умумлаштиради. Т. нинг бу бўлими тектоник ҳарақатларнинг саб^блари хамда тектоник бўзилишлар ва Ер пусти тўзилм а қисмлари айрим турларининг
шаклланиш тарзини ўрганади. Бунда
турли усуллар ва, биринчи навбатда,
тўзилма тацлили қўлланилади. Ту-
' зилма таҳлилида бурма, ёрик,, дарз
ва ўзилма каби тектоник бўзилишларнинг ҳосил бўлиш шароити ва кетмакетлиги аниқланадн, Тадцицот минтақасига кўра, региоиал ва глобал тўзилма батафсил таҳлиллари, бундан ташк,ари, жинс х,осил қилувчи м-ллар ва т. ж. лари тўзилмаларининг бойца чизодли қисмларини ўрганишга асослангаи майда тўзилма ажратилади.


Download 0.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   223   224   225   226   227   228   229   230   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling