ЗАЛЕЖЬ РУДНАЯ — Маъдан ую
ми — Ер пустида маъданлар тупланган жой. Атроф ж инслардан аниқ аж
ралиб туради. М. у. лари қатламсимон, линзасимон, штоксимон ва бошқа ш аклларда учрайди. М. у. даги
фойдали казнлма бойлик миқдор ва
сифатй жиҳиҳатидан ишлаб чиқаришда
фойда келтирадиган ва саноат аҳамиятига молик, деб хисобланади.
ЗАЛЬБАНДЫ — Зальбандлар (кадимги немис кончилари киритган туш унча)— ертомирлар ва томирсимон
жисмларнинг ён-атрофдаги ж инслардан ажратиб турувчи юзалар. Амалда
кўпинча томирсимон жисмларнинг
чекка, қисмлари цамда уларга чегарадош бўлган т. ж . ларининг ертомирлар
билан бевосита тўташган ва маъданлаш ган қисмлари хам 3. лар, деб аталади.
ЗАМЕЩЕНИЕ — Ўрин алмашиш —
хар хил физик ва химиявий жараёнлар натижасида бир т. ж. нинг урнида иккинчисининг пайдо бўлиши. Ҳосил бўлган янги т. ж . биринчисидан
таркиби билан фарц қилади. Д . С.
Коржинскийнинг фикрича, т. ж . нинг
магма билан У. а. ида магмалараро
эритмаларнинг ахамияти жуда қатта.
Юқорида курсатилган эритмалар т.
ж . ларини қисмаи зритади ва таркибини ўзгартиради, чунки улар т. ж .
идан баъзи бир элементларни (мае.,
ишцорни) олиб чициб кетади ва бошқаларини олиб келади.
ЗАМОКСКЛАДКИ — Бурма қўлфи. Бурмалардаги т. ж. лари қатламларининг букилган жойи. Бурманинг
цанотларини бир-биридан ажратиб туради. Кенглиги хар хил.
ЗАМЫКАНИЕ СЛОЕВ — Қатлаяларнинг тўташуви. Бурмалар цанотларидаги қатлам каватларининг тўташуви. Ц. т. антиклиналь шарнирининг чукишини ёки синклиналь шарннрининг кўтарилишини курсатади.
ЗЕМЛЯТРЯСЕНИЕ — Зилзила. Эндоген (ички) кучлар таъсиридан лнтосферанинг тебраниши. Бунинг натиж асида Ер пустининг устки қатламид а таранг тўлқинлар ҳарақат қилади.
Оқибатда зилзила учогидан тўлқинлар тарқалади. Ер юзасида (эпицентрда) кучли силкиниш, синиш ва
вайронагарчиликлар юз беради. Асосий (кучли) 3. дан олдин унча кучли
бўлмаган 3. ҳаракчиси бўлади Кучли
3. дан Сўнг кучеиз 3. (афтерш оклар)
қайтарилиб туради. 3. чуқурлигига
ҳараб, қуйидаги турларга бўлинади:
О ддий О —70 км чуқурликда бўлади;
У ртача= 70—300 км; ва
Ўта чуқурликда=300—700 км гача.
Энг кўп 3. бўладиган жой Тинч
океани минтақасига (цолган 10—20%
Ер юзининг бошқа ж ойларига) турри
келади. 3, кучи ёки шиддати (М ДХ )
да 12 баллик ш кала билан ўлчанади.
Do'stlaringiz bilan baham: |