Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало


Download 0.88 Mb.
bet182/271
Sana06.04.2023
Hajmi0.88 Mb.
#1333285
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   271
Bog'liq
луғат тўлиқ

171
физик таят кесим. Анин; геологик
маълумотларга асосланган турли геофизик усуллар ёрдамида мукаммал
•ургаиилган кесма.
* РАЗРЕЗ ПАЛЕОГЕОГРАФИЧЕСКИЙ — Палеогеографик кесим. Бунд а бирор худуднинг тарихий Теологик
ва палеогеографик ривожланишидаги
табиий географнк шароитларининг
муайян босцичлари алоқида шартли
белгиларда берилган йуналиш буйича
ку.рсатилади. Шунингдек П. к. да шу
курсатилган вақтнинг бир булаги
учун геоструктура бирлик чегаралари, ицлим минтақалари, рельефнинг
асосий элементлари, седиментақия ва
нураш ўлкалари ва бошқа палеогеотрафик харита элементлари ^ам акс
зттирилади.
РАЗРЕЗ СТРАТИГРАФИЧЕСКИЙ
(ОПОРНЫ Й)— Таянч стратиграфик
кесим.—
Ер пустининг маълум бир
жойида тарқалган, деярли с(гратиграфик ўзилмалар йоқлиги, ёки очиц
колган жойларда ўзилмалар йоқлиги
қазилма органик цолдицларининг
етарли ҳаражада учраши, тушалган
ва қайта ёпилган чўкинди ҳосилаларта. муносабати, шунингдек чегараларининг аниқлиги цамда минтак,адаги
умумий кесимда маълум бир стратиграфик ^олатининг аниқлиги ва анчагина тўлицлиги билан ажралиб турувчи ётқизиқлар. Т. с. к. минтақанинг бошқа қисмларида тарқалган
хар хил кесмалар билан, шунингдек
регионлараро таццослашга хизмат
қилади.
РАЗРЫВ (РАЗРЫВНОЕ НАРУШ ЕНИЕ) — Ўзилиш — геологик
жисмнинг яхлитлиги бўзилиб, ўзилган
қисмларнинг бир-бирига нисбатан жой
ўзгартириши билан ўтадиган тектоник
ўзилишининг умумий номи, У. жойлашган текислик У. текислиги, деб
аталади. У. текислигининг Ер юзи
билан кесишган чизири орцали унинг
йуналиши аниқланади. Қатламларнинг
У. текислиги икки томонида ётган
қисмларига унинг ёнлари, дейилади. У.
текислиги нишаб бўлганда унинг устки томонида жойлашган қатлам кўтарилган, пастидагиси эса тушган ён,
деб >;исобланади. У. текислиги буйича
тик йуналиш да силжиши туфайли пайдо бўлган оралиц масофа вертикал
амплитуда, горизонтал силжишдаи
пайдо бўлган оралиц масофа эса горизонтал амплитуда, деб аталади.
Пайдо бўлишининг динамик шароитларига ҳараб, улар ўзилма (сброс),
сурилма (взброс), қоплама (шарьяж)
силжишларига бўлинади.
РАЙОНИРОВАНИЕ — Районлаштириш. Р. турлича: геоморфологии,
металлогеник, 'сейсмик ва б. йуналиш-'
да бўлади. Мае., геоморфологик Р.
худудларни такрорланмайдиган, фақат ма^алЛий сабабларга кўра рельефнинг ўзига Хос хусусиятларига: ицлими, ^симлик дунёси, пойдеворининг
тўзилиши ва платформанинг чўкинди
жинслар қопламаси тўзилиши, юмщоқ
қопламанирг ётиши ва шу каби курсаткичларга боглицдир. Шунинг учун
з^ам геоморфологик Р. ларни аниклашда йафақат унинг рельеф тури,
шунингдек унга хос' ма^аллий географик номи цам курсатилади. Мае., Нева олди чуқурлигидаги кул-музлик
текислиги,! Шарц. Помирнинг баланд
тоғликдан иборат қисман нотекисланган рельефи ва шу кабилар.
РАКОВИНА — Чиганоқ — айрим
умўртцасизлар (фораминиферлар:
брахиоподлар, моллюскалар ва қуйи
цисцичбацасимонлар) нинг ташқи, жуда кам ^олда и ч к и скелетининг тошцотган ц о л д и р и , Одатда, у табаца
деб аталувчи битта ёки иккита қисмдан, турли моддалардан, аксарият
кальцит, арагонит, конхиолин, баъзан
эса мугуз моддасидан тўзилган бўлади. Унинг баъзи қатлам лари з^ар хил
тўзилишга эга. Ч. қазилма ^олида
яхши сакланади.

РАКОВИНЫ

АГГЛЮТИНИРО

ВАННЫЕ

СОВРЕМЕННЫЕ -

зирги замон агглютинлашган чиганоқлар — организмнинг узга заррачаларидан (жумладан, цум, алеврит, сув
ости чўкиндиларининг плазма чиқарувчи секреқия моддаси билан цементлашиши натижасида) ташкил
топган Ч. лар. Бундай Ч, ларнинг
800 га яқин тури мавжуд, айницса
сув з^авзаси тубида яшовчи фораминиферлар шундай чиранокца эга.
РАСТВОР (РАСПЛАВ) ЭВТЕКТИЧЕСКИЙ — Эвтектик эритма (кЭвтектика).
РОССЛОЕНИЁ — Қатламларга
аясралиш.
РАСТВОРЫ ГИДРОТЕРМАЛЬНЫЕ — Гидротермаль эритмалар. Ер
пустида х,арақатланадиган иссиқ сувли суюц эритмалар. Г. э. моддаларнинг бир жойдан иккинчи жойга кучиши ва эритмалар таркибидаги турли м-ллар кристалланишй натижасида юзага келади. Газли цушимчалар
билан анча туйинган бўлади. Г. э.
пайдо бўлиши туррисида турли-туман
фикрлар мавжуд. Аслида атмосфера
сувлари, магма таркибидаги сув ва
метаморфизм жараёнида з^осил бўладиган сув Г. э. ^исобланади. Атмосфера сувлари т. ж. лари ёрицларидан
Ер пусти чуқур қисмларига шимилиб,
исиб, фаоллашиб Г. э. га айланади.
Бунинг исботи атмосфера сувларининг 5 км чуқурликдан топилишидир.
Маълум бўлишича кўпчилик гидротермаль конлар 5 км гача чуқурликда
юзага келади. Олимлар фикрича гидротермаль эритмалар атроф жинслардан керакли элементларни узлаштириб олиб, кон з^осил қилади.
РАСТВОРЫ ТРАНСМАГМАТИЧЕСКИЕ (СКВОЗМАГМАТИЧЕСКИЕ) —
Трансмагматик эритмалар — учувчан
ва тез харақатланувчан компонентлар
(НаО, С02, К20, Ма20, НС1, Н2§, 502Р,
С1, 5 ва бошқа) дан ташкил топган
фаразий эритмалар. Эритмалар турли
т. ж. ларига таъсир этиб, уларни батафсил ўзгартиши мумкин.
РЕАЛЬГАР:—Реальгар (араб. гаЬ-
]ае—бЬаг — кон чанги) — м-л. Кимёвий
таркиби А*8(А8 70,1%). Моноклин усулида кристалланиб, тўқ, сариқ, кизил
призматик кристаллар ҳосил қилади.
Тупроқсимон тупламлар з^олида учрайди. Мўрт, қат. 1,5—2. С. ог. 3,5—3,6.
Гидротермал конларда антимонит, аупигмент каби м-ллар билан бирга учрайди. Куёш нури таъсирида парчалаииб кетади ва сариқ аурипигмент (А$2
83) га айланади. Р. электр токини ўтказмайди. Маргимуш учун хом ашё
з^исобланади. Маргимуш сульфидининг
табиийси хам, Сўнъийси хам буёцчилик, шиша тайёрлаш ва бошқа соз^аларда ишлатилади.
РЕГЕНЕРАҚИЯ ТЕКТОНИЧЕСКАЯ — Тектоник регенерақия (қайта
тикланиш)— аввал мустахкам булга»
ўлкаларда геосинклинал шароитларнинг қайта тикланиши. К- т. жараёнида з^амма ерда тоғ з^осил бўлса — тўлиц, баъзи ерларда тоғ з^оснл бўлса — қисман Т. р. зсисобланади.
РЕГРЕССИВ (РЕТРОГРАДНЫ Й)
МЕТАМОРФИЗМ — Регрессив (чекинувчи) метаморфизм (ге^одгайиз)—
паст з^ароратда руй берадиган метаморфик жараёнлар. Прогрессив метаморфизм жараёнида олдин вужудга
кеЛган м-л уюшмйлар урнида паст
з^ароратда янги м-л уюмларини юзага
келтиради. Р. м. да цайноқ сув буглари ва ҳарбонат ангидриднинг шимилиши туфайли гидроксилли ва ҳарбо
натли м-лларнинг кенг ривожланиш
холати кузатилади.
РЕГРЕССИЯ МОРЯ — Денгиз сувикинг чекиниши. Денгиз сувининг
узок вақтлар давомида циреоқ чеккасидан орцага қайтиши. Д. с. ч. чуқурликнинг кўтарилиши, ҳавзанинг чукиши ва океан суви миқдорининг камайишига борлиқ.

Download 0.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling