Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало

ДВИЖЕНИЕ ПОЛЮСОВЗЕМЛИ
— Ер қутблари ҳарақати. Бир меъёрдаги харақат учи билан бир зумдаги
харақат учи бир чизикда ётмайди, бу
ҳолат Ер остида узлуксиз ўзгариб
туради. Бир зумдаги ҳарақат учи билан Ер юзаси кесилган нуқталари шимолий ва жанубий қутблар деб аталади. Хар бир қутб Ер юзида эгри чизиқ ҳосил қилади, ўртача ҳолатидан 13 метрга фарқи бор. Бу ўз навбатида параллел ва меридиан чизиқлар мувозанатдан чиқиб туради, шу сабабдан ҳамма географик кенглик ва
узоқликлар ўзгариб туради. Бинобарин, астрономия ва геодезияда, шунингдек, хариталар тўзишда эътиборга олинади.
Ер қутблари координатини аниқлаш
учун 1898 йилда Халқаро кенгликни
ўлчаш ташкилоти тўзилди, бу ташкилот ҳозиргача қутблар харақатини ўрганади.
Қутблар Ер куррасининг бир кеча кундуздаги харақати буйлаб ҳарақат
қилади. Бир йиллик давр оби-ҳавонинг ўзгаришига асосланган (қорларнинг эриши, сувларнинг кўпайиш озайиши манба килиб олинган). 1765 йилда Л. Эйлер Ерни қаттиқ жисм,
деб фараз қилган ва назарий жиҳатдан ҳисоблаб, бир йиллик давр 305
кунга тенг, деб исботлаган.

ДВИЖЕНИЯ ТЕКТОНИЧЕСКИЕ
— Тектоник ҳарақатлар — Ер пўсти
ва юқори мантия (тектоносфера)да
содир бўладиган механик силжишлар.
Улар натижасида Т. ж . ларнинг тўзилиши, тўтган ўрни ўзгаради. Т.лар одатда Ер юзаси тўзилишига ҳам
қатта таъсир кўрсатади (мае., то р ва
чўкмаларнинг келиб чиқиши). Т.
ларнинг асосий сабабларини Ернинг
ички қисмида содир бўлаётган хилма хил физик-кимёвий (радиоактив парчаланиш, гравитацион) жараёнлардан
қидириш керак. Т. х. лар Ер юзига нисбатан ҳар хил йуналишда бўлади.
Вертикал (тик) Т. лар Ер радиуслари буйлаб ўтади. Бу ҳарақатлар Ер
пўсти бўлакларининг кўтарилиши ёки
чўкишига олиб келади. Горизонтал Т.
лар Ер радиусига нисбатан кўндаланг ёки қия бўлиб ўтади.Улар бўлиб ўтган вақтига қараб қуйидагича бўлинади: ҳозирги замон,янги, қадимги Т. ц. лар.

мон Т.	ларга 6 минг йилдан буён
бўлиб тўрган. Т.	лар киради. Ке
йинги 39—40 млн. йил ичида (олиго цендан бошлаб цозиргача) бўлиб 'ут
ган ^арақатлар янги Т.	ларга оид
дир. Бундан 30—40 млн. йилдан ав валги геологик даврларда бўлган ца
рақатлар қадимги Т.	ларга киради.

ДВОЙНИКИ — Куш алоқлар —
бир м-л икки ёки ундан кўп кристалларининг қонуний бирикиши оддий ва полисинтетик ҳиллари
бор. Оддий икки бир хил кристаллнинг бирикмасидан ҳосил бўлади. Бу
кристалларнинг бири иккинчисига нисбатан 180° да жойлашган. Полисинтетик к. лар эса оддий К- ларнинг бир неча марта такрорланишидан иборат.

ДВОЙНИКОВАЯ ОСЬ Кушалоқланиш ўки — қўшалоқлар ҳосил
бўлишида бир кристалл иккинчисига
нисбатан маълум уц атрофида 180°
бурилади. Шу уц К- У- дейилади. К.
у. қўшалоқланиш юзига ёки қўшалоқланиш қиррасига перпендикуляр бўлади ёки бўлмаса кўшалокланиш текислигида ётади.