Gaz kondenastining tasnifiy va tarkibiy tavsiflari

Beqaror kodensat deb, gazni kondensatdan ajratish (separatsiya) jarayoni 
davomida o’sha sharoit bosimi va haroratida ajralib chiqqan kondensatga aytiladi. U 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 3 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 594
asosan yuqori (C
5
va undan yuqori) uglevodorodlardan iborat bõlib, ular standart 
sharoitlarda suyuqlik holatidadir. Ular tarkibida ba`zan butan va H
2
S bug’lari uchraydi.
Barqaror kondensatlar deb, maxsus kondensat ajratib oluvchi asbob-
uskunalarda ajratib olingan tayyor mahsulotiga aytiladi. Barqaror kondensat faqat 
pentan va undan yuqori uglevodorodlardan tashkil topgan bo’ladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Gazokondensat uyumi gazlarining muhim xususiyati, bu separatsiyalangan 1 m
3
gazga to’g’ri keluvchi sm
3
da ifodalanadigan kondensat miqdorini ko’rsatuvchi gazning 
kondensat omili kattaligidir.
Amaliyotda kondensatning gaz omili ham ishlatiladi – bu 1 m
3
kondensatdan 
olinayotgan gaz miqdorini (m
3
) anglatadi. Gazkondensat omili kattaligi turli konlar 
uchun 1500 – 2500 m
3
/ m
3
oraliqda o’zgaradi. 
Barqaror kondensat faqatgina suyuq uglevodorodlar – pentan va undan yuqori 
(C
5+
yuqori) bo’lgan komponentlardan iborat. Uni beqaror kondensat oxirgisidan 
gazsizlash yo’li bilan olinadi. Kondensatning asosiy komponentlari 40-200
0
S 
temperaturada qaynaydi. Molekulyar og’irligi 90-160. Barqaror kondensatning zichligi 
standart sharoitlarda 0,6 dan 0,82 g/sm
3
oralig’ida o’zgaradi va u uglevodorod 
komponentining tarkibiga to’g’ridan-to’g’ri bog’liq bo’ladi. Gazokondensat konlarining 
gazlari kondensat miqdoriga qarab kam kondensatli (150 sm
3
/m
3 
gacha), o’rta (150 – 
300 sm
3
/m
3
), yuqori (300 – 600 sm
3
/m
3
) va juda yuqori (600 sm
3
/m
3 
dan yuqori) 
turkumlarga bo’linadi. 
Kondensatsiyaning boshlanish bosimi kondensat konlarining eng muhim 
ko’rsatkichidir. Agar qazib chiqarish jarayonida kondensatli gaz konlarining bosimi 
kamayib borsa, natijada gazdan ajralib chiqib, qatlab g’ovaklariga singib qoladi. U 
qatlamga suyuqlik sifatida shimilib, maqsadli mahsulotlar yo’qotilishiga sabab bo’ladi. 
Bunga yo’l qo’ymaslik uchun kondensatli gaz konlari bilan ishlashning dastlabki 
davrida uni hartomonlama yaxshilab tadqiq qilish lozim bo’ladi. 
Gazоkоndensat kоnlarini qazib chiqarishning o’z хususiyatlari mavjud. Tabiiy 
tarzlarda fоydalangan hоlda ularni ishlatish bоsimning kamayishiga оlib keladi va 
natijada qatlam bоsimi gazning to’yinganlik bоsimiga tenglashganda undan 
qimmatbahо хоm-ashyo kоndensat ajralib chiqa bоshlaydi. Shu sababli bunday kоnlarda 
sun’iy usul bilan qatlam bоsimini ushlab turish kerak. Qatlam bоsimini saqlash 
tadbirlari asosan, qatlamga suv yoki, gaz haydash yo’li bilan amalga oshiriladi. 
Aksariyat hоllarda qatlamga gaz haydash maqsadga muvоfiqdir. Bunda qatlamda 
оlingan gazning o’zidan bemalоl unumli fоydalanish mumkin. Buning uchun оlingan 
gaz kоndensatdan ajratiladi va quruq gaz hоlida qatlamga qaytariladi. Bu jarayon 
qatlamdan оlinishi mumkin bo’lgan kоndensat darajasiga оlib bоriladi.  
Bunda quydagilarga amal qilish kerak: 
 
Qatlamdagi gaz tarkibi va undan kоndensat miqdоrini (sm
3
\m
3
) aniqlash 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 ǀ ISSUE 3 ǀ 2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan