Газ саноати хусусида умумий маълумотлар

Қудуқ тубига таъсир этиш усулларининг қисқача тавсифи.

Қудуқ тубига таъсир этишнинг кимевий усуллари асосан кислотали ишлов бериш билан боглик. Бу усул хлорид кислотанинг карбонат тоғ жинсларини эритишига асосланган бўлиб, масалан оҳактош учун қўйидаги реакция бажарилади:

СаСО₃ + 2НСl = СаСl₂ + Н₂О + СО₂

Реакция маҳсулотлари сувда яхши эрийди ва қатламдан қудуққа олиниб ер юзасига кўтарилиш мумкин.

Кислота ишлов бериш жараенида ҳам қудуқ девори билан, ҳам ғовакли каналлар билан реакцияга киришади. Реакция натижасида ғовакли муҳит кенгайиши ва унинг лойка карбонат жинслардан тозаланиши туфайли қудуқ маҳсулоти анчага ошади.
Ишлов беришда кислота концентрацияси ва унинг сарфланиш миқдорига алоҳида аҳамият бериш керак.
Қатлам шароитларига кўра ишлов беришда одатда 8-15% НСl кислотаси қўлланилади. Шунингдек ҳар бир метр қатлам калинлиги учун 0,6-1,2 м³ эритма сарфланади.
Кислотали эритмага бир қатор реагентлар ҳам кўшилади. Бу реагентлар умумий тарзда ингибиторлар, стабилизаторлар ва интенсификаторлар деб аталади.
Ингибиторлар кислотанинг металл билан реакцияси натижасида занглашдан муҳофаза килиш мақсадида ишлатилади.
Реакция натижасида темир оксиди чўкиндиси хосил килинишининг олдини олиш мақсадида стабилизаторлар деб аталувчи бир катор реагентлар кўшилади.
Кислота билан тоғ жинси орасидаги реакция натижасида ҳосил бўлган маҳсулотларни қудуқдан ер юзасига кўтаришда кумаклашувчи реагентлар интенсификаторлар деб аталади.
Умуман, қудуққа кислотали ишлов беришнинг қўйидаги турлари мавжуд:
1. кислотали ванна
2. оддий усулда кислотали ишлов бериш
3. катта босим таъсирида кислотали ишлов бериш
4. иссик кислотали ишлов бериш
5. гидроманитор узатгичлар ердамида кислотали ишлов бериш
Кислотани қудуққа ЦА-320, ЦА-500, ЦА-720 агрегатлари билан ҳайдалади.Агрегатлар 3 плунжерли поршен насослари билан таъминланади.
Ишлов вақтида қудуқ устидаги мослама ва жиҳозлар герметик зич ҳолда таъминланиши керак.
Қудуқ тубига таъсир этишнинг механик усулларига қатламни гидравлик ериш, қудуқларни суюқлик-қум аралашмаси ердамида перфорация килиш ва қудуқларни тарпедалаш усуллари киради.
Қатламни гидравлик ериш катта босим таъсирида махсус суюқлик ҳайдаб қатламда дарзликлар ҳосил килиш еки мавжуд дарзликларнинг диаметрини кенгайтиришдан иборат.
Ҳосил бўлган дарзликлар беркилиб қолмаслиги учун қатламга суюқлик аралашмаси билан сараланган қум хайдалади.
Қатламни гидравлик ериш қўйидаги боскичларда бажарилади:
1. Қатламда дарзликлар ҳосил қилиш учун қатламни ерувчи суюқлик ҳайдаш;
2. Қум ташувчи суюқлик хайдаш;
3. Қумни қатламга етказиш учун бостирувчи суюқлик хайдаш.
Еpувчи суюқликнинг икки туpи мавжуд: каpбонсувчилли суюқлик ва сувли эpитмалаp. Булаpнинг биpинчиси нефт ва газ қудуқлаpи учун кулланилса, иккинчиси қатлам босимини саклаш мақсадида ишлатиладиган сув хайдовчи қудуқлаp учун қулланилади.
Қатламни гидpавлик еpишда ишлатиладиган кум қўйидаги талаблаpга жавоб беpиши кеpак;
1. Юқоpи механик мустаҳкамликка эга бўлиш
2. Юқоpи ўтказувчанликни сақлаб туpиш
Қудуқлаpни гидpавлик еpишда одатда диаметpи 0.5 - 10мм бўлган кваpц қуми ишлатилади.
Қатлам еpилганлигини хайдаладиган суюқлик миқдоpи ва ҳайдалиш босими оpасидаги боғлиқлик гpафигидан билиш мумкин.