G`aznachilikda yuridik majburiyatlar va narxlar monitoringi

4. G`aznachilikda narxlar monitoringini tashkil qilish.
Tenderlarning ahamiyati, ularni tashkil etish va o`tkazish. G`aznachilikda yuridik majburiyat vujudga kelishidan awal dastlabki nazoratni amalga oshirish imkoniyati mavjud bo`lib, bu narxlar monitoringi orqali ta'minlanadi. Bunda budjet tashkiloti sotib olmoqchi bo`lgan tovarlar (ishlar, xizmatlar) narxi muqobil yetkazib beruvchilar narxlari bilan taqqoslanadi. Muqobil yetkazib beruvchilar to’g’risida maiumot to'plashning turli usullari mavjud. Masalan: tovar-xomashyo birjalari ma`lumotlaridan foydalanish;bozorlardan ma' lumotnomalar olish; raqobatchi tashkilotlardan tijorat takliflari olish; ommaviy axborot vositalari va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlaridagi maiumotlarni umumlashtirish. Xo`jalikshartnomasini ro`yhatdan o`tkazish chogida har bir shartnomaga bir nechta (kamida 2 ta) yetkazib beruvchining tijorat taklift ilova qilinishi, bunda har bir yetkazib beruvchining rekvizitlari (nomi, manzili, telefon raqamiari, rahbari to’g’risidagi maiumotlari) aniq ko`rsatilishi, yetkazib beruvchilar shu sohada uzoq yillik ish tajribasiga ega bo`lgan, yuqori mavqeli korxonalar bo`lishi tavsiya etiladi. 0'zbekistonda ishlab chiqariluvchi tovarlar vositachilarsiz, aynan ishlab chiqaruvchining o`zidan sotib olinishi, chetdan keltiriluvchi tovarlar esa bevosita importyordan sotib olinishi narxJaming asossiz o`sishining oldini oladi. Moliya organlarida narxlar monitoringini tashkil etishmng huquqiy asosi bo`lib O`zbekistoRespublikasi Vazirlar Mahkama-sining 2OOO-3HI, 21-noyabrdagi 456-sonli Qarori bilan tasdiqlangan "Xomashyo, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib olish yuzasidan tender savdolarini o`tkazish to`g`risidagi Nizom"<sup>1</sup> boiib hisoblanadi. Mazkur Nizom davlat budjeti, davlat budjetida jamlanuvchi davlat maqsadli jamg`armalari mablag`lari, Hukumat kafolati bo`yicha olingan xorijiy kreditlar, Jahon banki
guruhi, ETTB, OTB, Xalqaro "Davlat byudjetining g<sup>`</sup>azna ijrosi" Normativ-huquqiy hujjatlar to`plami, T.: 0'zbekiston. 2007. hamkorlik Yapon banki, "KfW" banki kabi xalqaro va xorijiy moliya institutlari tomonidan taqdim etilgan xorijiy grantlar mablag`lari evaziga import qilingan yoki O`zbekistoRespublikasida ishlab chiqarilgan xomashyolar, materiallar, butlovchi qismlar va jihozlarni sotib olish bo`yicha tender savdolarini tashkil qilish mexanizmini belgilab beradi. O`zbekistoRespublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarorlarida boshqacha tartib belgilangan boisa yoki xorijiy grantlar va kreditlar taqdim etilishida boshqacha shartlar belgilangan boisa, bunday hollarda mazkur Nizom tartibi qoilanilmaydi. Tenderlar o`tkazishdan asosiy maqsad - xomashyo, materiallar, butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar xarid qilishga yo`naltiriladigan davlat budjeti, davlat budjetida jamlanadigan budjetdan tash-qari maqsadli jamg`armalar mablag`laridan, hukumat kafolati ostida beriladigan xorijiy kreditlar va xorijiy grantlardan foydalanish samaradorligini oshirish, xarid qilinadigan xomashyo, materiallar, butlovchi buyumlar va asbob-uskunalar sifatini oshirish hisoblanadi. Bitta kontrakt bo`yicha 100 ming AQSh dollari ekvivalentidan ko`proq summaga tovar yetkazib berilishi (ishlar bajarilishi, xizmatlar ko`rsatilishi) rejalashtirilganda tender savdolari o`tkaziladi. Bundan kam sumraadagi kontraktlar eng yaxshi takliflarni konkurs asosida tanlab olish yoii bilan tuziladi. o`tkazish usullariga ko`ra tenderlar ochiq yoki yopiq boiishi mumkin. Tender turi xarid qiluvchi tashkilot, ya'ni buyurtmachi tomonidan belgilanadi. Ochiq tenderlarda mulkchilik shakllaridan qati nazar, barcha yuridik shaxslar qatnashishi mumkin. Yopiq tenderlar, istisno hollarda, Vazirlar Mahkamasining tegishli iqtisodiyot komplekslari bilan kelishgan holda, buyurtmachi oldindan belgilab qo`ygan tashkilotlar ishtirokida o`tkaziladi, bu tashkilotlarga taklifnomalar jo`natiladi. Oziq-ovqat mahsulotlari budjet mablag`lari oluvchilari tomonidan sotib olinganda, Moliya vazirligining 2007-yil 9 apreldagi 798-sonli xati asosida narxlar monitoringi amalga oshiriladi. Bunda g`aznachilikhududiy bo`linmalari tomonidan budjetdan mablag` oluvchilar xarid qiladigan oziqovqat mahsulotlari bo`yicha narxlar monitoringi Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilinadigan asosiy iste'mol mahsulotlarining oylik o`rtacha narxlari to’g’risidagi maiumot asosida olib boriladi. Budjetdan mablag` oluvchilar tomonidan oziq-ovqat mahsulotlarini xarid qilish bo`yicha tuzilgan shartnomalarni ro`yhat-dan o`tkazish jarayonida Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilingan maiumotda ko`rsatilgan narxlardan ortiq bo`lgan narxlarda tuzilgan shartnomalar g`aznachilikhududiy bo`linmalari tomonidan ro`yhatga olinmaydi. Kelgusida g`aznachilikda budjet tashkilotlari tomonidan sotib olinuvchi tovarlar narxlari to’g’risida elektron ma'lumotlar bazasini shakllantirish, uni tuzish va yangilab borishda Respublika tovar xom ashyo birjasidagi narxlar kotirovkasini, Davlat Bojxona Qo`mitasi ma`lumotlar bazasini, respublikadagi yuqori mavqega ega boigan ishlab chiqaruvchilar va ixtisoslashtirilgan reklama nashrlari maiumotlarini hisobga olish tavsiya etiladi.