Gegel falsafasi tizimi

Gegel falsafasi tizimi. Klassik nemis idealizmining avj nuqtasi Hegelning falsafiy tizimi edi. Uning barcha asosiy asarlari uning rivojlanishiga bag'ishlangan: "Ruh fenomenologiyasi" (1807). "Mantiq ilmi" (1812-1816), "Falsafa fanlari entsiklopediyasi" (1817). Hegel falsafiy tizimiga kirish uning "Ruh fenomenologiyasi" dir, u erda Gegel inson ongining turli bosqichlarining ketma -ket rivojlanishini - eng past darajadan (to'g'ridan -to'g'ri sezgi idrokidan) eng yuqori darajagacha (mutlaq yoki sof bilim) o'rganadi. ), unda barcha tashqi narsalar butunlay yengiladi va ruh faqat o'z mohiyati haqida o'ylaydi.
"Ruh fenomenologiyasi" ning natijasi va xulosasi - "mantiq" - Gegel tizimining birinchi va eng muhim qismi. Bu sub'ekt va ob'ektdan oldin mavjud bo'lgan "sof fikr" sohasi. Mantiqan, empirik mazmun yo'q, o'zidan tashqari, uning shakllaridan tashqari. Mantiq tarix va tabiatdan oldin, ularni yaratadi.
Mantiq uch qismga bo'linadi: borliq haqidagi ta'limot, mohiyat va tushuncha. Borliq va mohiyat tushunchaning butun universalligi va to'liqligida paydo bo'lishidan oldin "ko'tarilish" bosqichlari sifatida qaraladi. Mantiqda mutlaq g'oyaning rivojlanishi mavhum mantiqiy toifalar ko'rinishida sodir bo'ladi. Uning boshlang'ich nuqtasi - umuman mavjudlik, "borliq" haqida aniq mavhum fikr. Dastlabki bo'sh "toza mavjudot" tushunchasi o'z mazmunini "nimadir" orqali olishga intiladi, bu esa o'z navbatida allaqachon "aniq mavjudot" dir. Gegelning fikricha, mutlaq g'oyaning shakllanish jarayoni mana shunday boshlanadi. Keyingi bosqichda "muayyan mavjudot" "aniq mavjud bo'lgan narsa" yoki sifat sifatida namoyon bo'ladi. Sifat kategoriyasi miqdor kategoriyasi bilan birlikda rivojlanadi. Sifatli miqdor yoki miqdoriy sifat o'lchov vazifasini bajaradi. Gegel borliq haqidagi ta'limotda, miqdorning sifatga o'tishining aksincha dialektikasi qonunlaridan birini, rivojlanish, rivojlanish jarayonlarining keskinligini "asta -sekinlikdagi uzilish" sifatida asoslab beradi.
Gegel hodisa sifatida tushunilganidan chuqurroq, ichki qonunlarga – mohiyatga o’tadi. Bu qismning asosiy mazmuni Gegelning qarama -qarshiliklarning o’zaro kirib borishi, ularning birligi, o’ziga xosligi va kurashi haqidagi qonunni ko’rib chiqishidir. Gegelning ta’kidlashicha, qarama -qarshilik – bu bir -birisiz mavjud bo’lmagan, lekin har xil rivojlanayotgan qarama -qarshiliklarning nisbati, bu esa ular o’rtasidagi munosabatlarning keskinlashishiga olib keladi. Qarama -qarshilikni hal qilish yoki “olib tashlash” kerak. Gegel aql va ta’sir, shakl va mazmun, hodisa va mohiyat, imkoniyat va voqelik, tasodif va zarurat, sabab va o’zaro ta’sir o’rtasidagi munosabatlarda ziddiyatni ko’rdi. Qarama-qarshilik doktrinasini ishlab chiqarkan, Gegel “o’z-o’zidan harakat” haqidagi barcha o’zgarish va rivojlanishning manbai sifatida ichki zaruriy, o’z-o’zidan harakat, degan xulosaga keldi.
Gegelning fikricha, shaxsiyat va farq o’rtasidagi munosabatni bilish asosiy qarama -qarshilikni ochib beradi. Qarama -qarshiliklarning mavjudligi hodisaning rivojlanishini ko’rsatadi. Gegel mohiyat haqidagi ta’limotda voqelikni “mohiyat va borliqning birligi” deb ta’riflaydi. Uning mohiyati “borliqning asosi” dir. Gegel mohiyat haqidagi ta’limotning birinchi xatboshilaridanoq, uning noma’lumligi haqidagi fikrni rad etadi.

Kontseptsiyada mavjudlik va mohiyat sohasida rivojlanishning zarurligi tan olinadi. Bunday zarurat erkinlikka aylanadi va “erkinlik – ongli ehtiyoj”. Shunday qilib, “mantiq” tushunchaga o’tadi. Shu bilan birga, Hegel rasmiy mantiq va metafizikani falsafiy usul sifatida tanqid qiladi va umumiy, xususiy va individual dialektikani rivojlantiradi. Shu bilan birga, u haqiqat kontseptsiyasini fikrning ob’ekt bilan mos kelishi jarayoni deb hisoblaydi. Bunga fikrda erishiladi. Faqat g’oya – bu tushuncha va ob’ektning so’zsiz birligi.

Gegel mantiqdan tabiat falsafasiga o’tadi. Tabiatning yaratuvchisi – uning g’oyasi. Aynan u o’zining “boshqasini” – tabiatni yaratadi. Tabiatning rivojlanish bosqichlari: mexanizm, kimyo, organizm. Gegel o’zining dialektik tafakkurining chuqurligi va qudrati tufayli “Tabiat falsafasi” asarida noorganik va organik tabiatning individual bosqichlari va dunyodagi barcha hodisalarning muntazamligi o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik haqida bir qancha qimmatli taxminlarni bildirgan.
Mutlaq g’oya rivojlanishining uchinchi bosqichi ruhdir, u ham o’z rivojlanishida uch bosqichdan o’tadi: sub’ektiv ruh, ob’ektiv ruh, mutlaq ruh. Subyektiv ruh – bu “ruh” yoki “o’zida ruh”, ong yoki “o’zi uchun ruh” va “ruh kabi”. Ob’ektiv ruh huquq sohasini tashkil qiladi. Bu irodaning erkin ifodasidir va huquq tizimi – amalga oshirilgan erkinlik sohasi. Oxir -oqibat, ob’ektiv ruh axloqda o’z ifodasini topadi va oilada, fuqarolik jamiyatida va davlatda mujassamlashadi. Mutlaq ruh – abadiy haqiqiy haqiqat. U rivojlanishning uch bosqichidan o’tadi: san’at, din va falsafa. San’at, Gegelga ko’ra, mutlaq g’oyani bilishning bevosita shakli. Dinning vahiy manbai sifatida Xudo bor. Falsafa – mutlaq ruhning rivojlanishidagi eng yuqori bosqich, san’at va dindagi haqiqatni to’liq ochib berish. Falsafada g’oya o’zini biladi, u o’zining “sof tamoyiliga” ko’tariladi, mutlaq g’oyaning oxiri bilan uning boshlanishini bog’laydi. Agar Gegelning fikriga ko’ra, falsafa – bu tafakkur tomonidan tutilgan dunyo va dunyoning o’zi – mutlaq g’oya bo’lsa, unda mutlaq g’oyaning rivojlanishining “orzu qilingan yakunlanishi” sodir bo’ladi.
Shunday qilib, mutlaq g’oya Hegel falsafiy tizimida xilma -xil va murakkab hayot kechiradi. Uning tizimi ob’ektiv idealizmdir: mutlaq g’oya tabiatdan va odamdan oldin “toza fikr” sifatida mavjud bo’lib, tabiat va jamiyatni vujudga keltiradi. Tizim “uchlik” – tezis – antitez va sintez asosida qurilgan. Bu “uchlik” Gegel falsafiy tizimini bir tomondan qattiq va aniq qilib qo’ysa, ikkinchi tomondan, u Gegelga dunyo taraqqiyotining ilg’or tabiatini ko’rsatishga, bilimlarning ensiklopedik tabiatidan foydalanishga imkon beradi.
Uning falsafiy tizimiga mantiq va tabiat falsafasi, antropologiya va psixologiya, huquq va etika falsafasi, davlat va fuqarolik jamiyati falsafasi, din va estetika falsafasi, falsafa tarixi va tarix falsafasi va boshqalar kiradi. U dialektikani o’z ichiga oladi. Qonunlar va toifalar tamoyillari ... Biroq, uning falsafiy tizimi dialektikani cheklaydi, chunki u xuddi tugallangan xarakterga ega: uning falsafasida mutlaq g’oya o’zini to’liq taniydi, shu bilan bilish jarayonini tugatadi va Prussiya monarxiyasida “butun binoning toji” “Insoniyat hayotidagi aqlning eng mukammal timsoli sifatida sotib olingan.
Gegel shu kabi falsafa haqida ko‘plab mulohaza va izlanishlar olib borgan va o‘zidan salmoqli ilmlar to‘plamini qoldirgan.