Gemositopoezqon hujayralari hosil bo‘ladigan to‘qima gemopoetik to‘qima deyiladi. Buto‘qimalarning 2 turi bor Mieloid to‘qima bo‘lib, bunga suyak ko‘migi kiradi

Gemopoez (boshqa yunoncha aἷmo , qon va pēēsis - ishlab chiqarish, hosil bo'lish, pieῖn dan - yaratish), gemopoez - qon hujayralari - leykotsitlar , eritrotsitlar , trombotsitlar shakllanishi, rivojlanishi va etilish jarayoni. Embrion (intrauterin) gematopoez va postembrional gematopoez tasniflanadi.
GeMOSITOPOEZQon hujayralari hosil bo‘ladigan to‘qima gemopoetik to‘qima deyiladi. Buto‘qimalarning 2 turi bor:1. Mieloid to‘qima bo‘lib, bunga suyak ko‘migi kiradi. Bu yerda granulotsitlar, trombotsitlar vaeritrotsitlar hosil bo‘ladi.2. Limfoid to‘qima – limfotsitlar hosil bo‘ladigan a’zolar kiradi (taloq, limfa tugunlari, timus). Limfotsitlarning o‘zak hujayralari qizil suyak ko‘migida hosil bo‘ladi, keyinchalik esatimus, taloq, limfa tugunlarida differentsiallashadi. Bundan tashqari limfotsitlar oshqozon-ichaktraktida limfoid follikulalardan ham hosil bo‘ladi. Ko‘p sonli tadqiqotlar yordamida shu narsa aniqlandiki, hamma qon hujayralariningboshlang‘ich hujayrasi bitta, ya’ni o‘zak hujayradir, bu hujayra yana polipotent yoki plyuripotenthujayra deb nomlanadi. Hayvonlarni halok qiluvchi dozadagi radiatsiya bilan nurlantirilganda, 6ularda qon hosil bo‘lishi to‘xtaydi. Keyin ularga qizil suyak ko‘migi yoki boshqa qon yaratuvchia’zo transplantatsiya qilinadi, shunda o‘zak hujayralar barcha qon yaratuvchi a’zolarga tarqalganva ularning koloniyalari hosil bo‘lgan. Bu hujayralar koloniya hosil qiluvchi birlamchi hujayralardeyiladi, undan eritrotsitar, granulotsitlar, limfotsitar va boshqa qon shaklli elementlarningrivojlanishi boshlandi. O‘zak hujayralarining ma’lum bir qon hujayrasi tomon rivojlanish yo‘liuning mikromuhitiga va bir qator organizmda ishlab chiqaradigan modda ta’siriga bog‘liq: bularga – eritropoetin (eritrotsitlar uchun), granulopoetin (mieloblastlar uchun), limfopoetin(limfoblastlar uchun), trombopoetin (megakarioblastlar uchun). Mikromuhit: masalan timusda hujayralar boshlang‘ich T-limfotsitlar uchun mikromuhithujayralari epiteliy hujayralari hisoblanadi. Epiteliy hujayralari shu bezning stromasini hosilqiladi, shu yerda T-limfotsitlar ko‘payadi va differentsiallashadi. Bu epiteliy hujayralari timozingormonini ishlab chiqaradi, bu gormon esa T-limfotsitlar hosil bo‘lishini stimullaydi. Taloqda, limfa tugunlarida mikromuxitni hosil qiladigan hujayralar bo‘lib, retikulotsitlar, makrofaglarxizmat qilad.#Sinaptonemal kompleks (SC) - bu temir yo'llarga o'xshash va ko'pchilik meiotik tizimlarda juftlashgan homolog xromosomalarni bog'laydigan oqsil panjarasi. Yon elementlar (LE) deb nomlanuvchi SC ning ikkita yon relslari ko'ndalang filamentlar deb nomlanuvchi oqsillar bilan bog'langan. LE'lar xromosomalarning eksenel elementlaridan kelib chiqadi va xromosomalarning kondensatsiyasi, juftlashuvi, ko'ndalang filamentlar birikmasi va ikki zanjirli uzilishlar (DSB) singlisi xromatidlarni o'z ichiga olgan rekombinatsiya yo'llariga kirishini taqiqlashda muhim rol o'ynaydi. SC ning ko'ndalang filamentlarini tashkil etuvchi oqsillar, shuningdek, DSBlarning bir qismini rekombinatsiya yo'liga kiritishda ancha oldinroq rol o'ynaydi, bu esa o'zaro meiotik krossoverlarni ishlab chiqarishga olib keladi. Krossover majburiyatlari joylari SC boshlanadigan joylar va DSBlarni etuk krossoverlarga qayta ishlash uchun zarur bo'lgan oqsillar to'plami uchun immuno-bo'yash o'choqlari sifatida kuzatilishi mumkin. Aksariyat organizmlarda (ammo hammasida emas) sinapsisning tugallanishini osonlashtiradigan bunday krossover-majburiy DSBlarni belgilovchi saytlarning o'rnatilishi (SC ning to'liq uzunligi). Yetuk to'liq uzunlikdagi SC funktsiyasi DNK darajasida meiotik rekombinatsiyaning tugashini va krossoverda ishtirok etadigan ikkita xromatidning eksenel elementlarini almashishni o'z ichiga olishi mumkin. Biroq, krossover hosil bo'lish joylari SC hosil bo'lishidan oldin belgilanganligini ko'rsatish va bu saytlar interferensiyani ko'rsat
Impuls o‘tkazuvchi hujayralar.
Bunday xujayralarga yurakdagi qo‘zg‘alishni o‘tkazuvchi mushak
to‘qimasi (Purkine tolalari yoki atipik kardiomotsitlar) kirib - ular
qisqaruvchi kardiomiotsitlardan yirikroq (uzunligi 100 mkm. kengligi 55
mkm) bo‘lib, qo‘zg‘alishni Peysmeyker xujayralaridan qisqaruvchi
mushak tolalariga o‘tkazadi.
Peysmeyker (ritm boshqaruvchi) xujayralari atipik mushakning
alohida turi bo‘lib u vegetativ asab tizimining tolalari bilan innervatsiya
qilinadi. Gistologik preparatlarda- atipik kardiomiotsitlar kuchsiz
bo‘yaladi. Chunki bu xujayralarda mioglobin va miofibrillalar kamroq,
sarkoplazma esa ko‘proqdir. Miofibrillalar doimo bir-biriga parallel
yotmaydi, natijada bu xujayralarda ko‘ndalang - targ‘illik kuchsizroq
rivojlangan.
Kardiomiotsitlarda
mitoxondriyalar
(sarkosomalar),
ribosomalar ancha kam: T - tizim esa juda kuchsiz rivojlangan.
Sarkosomalarning kam bo‘lishi moddalarni parchalanishini sust
kechishini ko‘rsatuvchi dalildir. Bu xujayralar yurak avtomatiyasini
bo‘lishini gaminlaydi.
к
Hujayraning bo‘linishi. Har bir tirik organizmning o'sishi va ko'payishi hujayralaming bo'linishi tufayli vujudga keladi. Eukariot organizmlarning hujayralari asosan ikki xil usulda bo'linadi: 1) mitoz — somatik hujayralaming bo'linishi, 2) meyoz — jinsiy hujayralarning bo'linishi. Mitoz bo'linish 4 ta fazadan: profaza, metafaza, anafaza, telofazadan iborat. Profazada xromosomalar yo'g'onlasha boshlaydi, yadro po'sti va yadrocha yo'qoladi. Yadroda ikki qutb paydo bo'ladi. Metafazada xromosomalar qutblar orasida joylashib, har bir xromosoma 2 ta xromatidga bo'linadi. Xromosomalarning ekvatorga yig'ilishi xromatidlarning bir-birlaridan ajrala boshlashi bilan metafaza jarayoni tugaydi. Anafazada har bir xromosoma ikkita xromatidga ajralib, yosh (qiz) xromosomalarga aylanadi va urchuq iplari qisqargan sari qutblar tomon tortila boshlaydi. Tclofazada qutblarda bir-birlariga o'xshagan ikkita xromosomalar guruhi shakllanadi, urchuq iplari yo'qoladi, yadro qobig'i paydo bo'ladi, yadrocha qaytadan shakllanadi. Telofazaning oxirida sitoplazmaning ikkiga bo'linishi — sitokinez jarayoni kuzatiladi, ya’ni ckvatorda ikki yosh hujayra po'sti va hujayralararo modda hosil bo'ladi. Shu bilan mitoz jarayoni tugaydi.
Meyoz — jinsiy yo'l bilan ko'payadigan organizmlardagi jinsiy hujayralaming ko'payish usuli bo'lib, hujayra bo'linishi vaqtida xromosomalar soni kamayadi va hujayra diploid holatidan gaploid holatiga o'tadi. Meyoz jarayoni yadrolarning uzluksiz ikki marotaba bo'linishi, ya’ni birinchi va ikkinchi meyoz bo'linishdan iborat. Birinchi meyoz bo'linishi ikkinchisiga qaraganda ancha uzoqroq davom etadi. Ikkala meyoz bo'linishida ham 4 ta fazani ko'rish mumkin. Ikkinchi boklinishda sitokinczda 4 ta gaploidli (tetrada) qiz hujayra hosil bo4adi
Xiazma - genetikada, ikki gomologik opa-singil bo'lmagan xromatidlar meyoz davrida kesishish paytida genetik material almashinadigan nuqta (singlisi xromatidlar ham bir-biri bilan xiazma orqali bog'langan, ammo ularning genetik materiali bir xil bo'lganligi sababli, bu genetik materialga ta'sir qilmaydi. meros qilib olingan qiz hujayralari). Chiasmata meyozning I profilaktikasining diploten bosqichida ko'rinadi, ammo kesishishning o'zi avvalgi fazada, paxitenda sodir bo'ladi. Ikki juft opa-singil xromatidlardan tashkil topgan har bir tetrada parchalana boshlaganda, xiazmata yagona aloqa nuqtalari hisoblanadi.Bivalent 2 gomologik xromosoma (4 xromatid) tomonidan hosil bo'ladi. Chiazma krossingover paytida fosfodiester bog'lanishining yorilishi joyida hosil bo'ladi. Genlar orasidagi genetik xarita qancha ko'p bo'lsa, shuncha ko'p
Leptoten bosqichi, shuningdek, leptonema deb ham ataladi, meiozdagi profilaktika I ning besh pastki bosqichidan birinchisidir. Leptonema atamasi yunoncha so'zlardan olingan bo'lib, "ingichka iplar" degan ma'noni bildiradi.[1]: 27 Gameta bo'lishga mo'ljallangan hujayra, interfazada xromosomalari ko'paytirilgandan so'ng leptoten bosqichiga o'tadi. Leptoten bosqichida o'sha takrorlangan xromosomalar (har biri ikkita singil xromatiddan iborat) diffuz xromatindan nukleoplazmada ko'proq ko'rinadigan uzun, ingichka iplarga kondensatsiyalanadi. Meyozdagi profilaktika I ning keyingi bosqichi zigoten bosqichidir.[1]: 27 [2]: 353

Ushbu bosqichda xromosomalar o'zlarining uchlari (telomerlari) bilan yadro qobig'ining ichki membranasiga yopishadi. Zigoten bosqichiga o'tishda telomerlar odatda yadro qobig'ining sektorida to'planadi va shu bilan meiotik guldastani hosil qiladi.[3] Sinaptonemal kompleksning lateral (aksiyal) elementlari ham hosil bo'ladi. Bu Meiosis 1dagi 1-fazaning birinchi bosqichidir.

Erkak sichqonchaning meiozi davrida DNKga zarar yetkazuvchi davolashdan (gamma nurlanishidan) so'ng darhol DNKni tiklash reaktsiyasining ikki turini ajratish mumkin. Leptoten bosqichidan to erta paxitengacha, ekzogen DNK shikastlanishi butun hujayra yadrosida gammaH2AX ning ommaviy mavjudligini keltirib chiqaradi, bu DMC1 va RAD51 gomologik rekombinatsiya oqsillari vositachiligida DNKning tiklanishi bilan bog'liq.[4] O'rta pakitendan diplotengacha bo'lgan asosiy DNKni tiklash yo'li gomologik bo'lmagan uchi qo'shilishdir.