Gen yoki nuqtali mutatsiya, xromosoma va genom mutatsiyalari

Ishning maqsadiva vazifasi. Belgilangan mavzuni o‘rganishdan asosiy maqsad mutatsiyalar va uni insoniyat hayotida qilinayotgan ishlar, gen injeneriyasi haqida umumiy tushunchalar olish va DNK klonlarini yaratish metodlarini o‘rganishdir.
Kurs ishining tuzlishi: Kirish, II bob , xulosava foydalanilgan adabiyotlardan tashkil topgan.




I-BOB Mutatsiyalar
Mutatsiya (lotincha: mutare — “oʻzgarish, almashish”) organizmlar genetik moddasining asos juftlaridagi oʻzgarishdir. Mutatsiyaga hujayra boʻlinishi paytidagi genetik modda koʻchirilishi xatosi, ultrabinafsha yoki ionlashtiruvchi nurlanish, kimyoviy mutagenlar, viruslar yoki hujayra nazorati ostida roʻy beruvchi jarayonlar (masalan, gipermutatsiya) sabab boʻlishi mumkin. Mutatsiy aslida genetik mutatsiya materialning oʻzgarishlari hisoblanadi. Organizmlarda kuzatiladigan ayrim hollarda zararli boʻlib organizmning qaysidir funksiyasining buzilishi bilan xarakterlanadi; xamirturush bilan oʻtkazilgan tadqiqotlar zararli mutatsiyalar jami (zararli, neytral va foydali) mutatsiyalarning 7-12% ini tashkil etishini koʻrsatdi. Mutatsiyalar qayerda hosil boʻlishiga koʻra bir necha guruhlarga boʻlinadi. Asosan gen, xromosoma, genom va sitoplazmatik mutatsiyalar kuzatiladi. Mutatsiyalar hosil boʻlishida yuqorida aytilganidek bir qancha tashqi va ichki omillar sababchi boʻladilar.
Mutatsion o‘zgaruvchanlik deganda organizm genotipi —xromosomalar, nuklein kislotalar, genlar o‘zgarishi bilan bog’liq o‘zgarishlar tushuniladi. Mutatsiya to‘g‘risidagi nazariya dastlab gollandiyalik olim Gugo de Friz tomonidan ishlab chiqilgan. Uning qisqacha mazmuni:
1) Mutatsiya to ‘satdan ro‘y beradigan o‘zgaruvchanlik;
2) Sifat jihatdan farqlanuvchi o‘zgaruvchanlik;
3) Turg‘un, shu bilan birga turli yo‘nalishdagi o‘zgamvchanlik;
4) Mutatsion o‘zgaruvchanlikfoydali va zararli boiadi;
5) o‘xshash mutatsiyalar takrorlanishi mumkin.
Mutatsiyalar DNK tarkibidagi hujayralardagi fiziologik va biologik o'zgarishdir. Buning sababi radiatsiya bo'lishi mumkin (homiladorlik paytida siz jarohatlar va singanliklar uchun rentgenografiya fotosuratlarini ololmaysiz), ultrabinafsha nurlar (homiladorlik paytida quyoshga uzoq vaqt ta'sir qilish yoki UV yoritgichli xonada bo'lish). Shuningdek, bunday mutatsiyalar ajdodlaridan meros bo'lib o'tishi mumkin. Ularning barchasi turlarga bo'linadi.