Genenika va genomika

MUSTAQIL ISHI

Farg’ona Davlat Unversiteti, Tabiiy fanlar fakulteti, Biologiya (turlar bo’yicha) yo’nalishi 20-71B guruh talabasi Sodiqova Husnigulning, “GENENIKA VA GENOMIKA” fanidan

Mutatsiyalar va DNK ReParATSIYASINI MOLEKULYAR MEXANIZMI

ReJA:

• DNKning shikastlanishi, mutatsiyalar va reparatsiya. Genetik o’zgaruvchanlik mexanizmlari
• Apoptoz
• Onkogenez va o’sma hujayralarining o’ziga xos xususiyatlari
• O’smalarning onkogenlari, protoonkogenlari va suppressor genlari
• Neoplastik transformatsiya mexanizmlari
• Invaziya va metastazlanish
• O’sma kasalliklari tashhisi va davolashning asosiy tamoyillari

DNK – Оrgаnizmdagi asosiy axborot manbai bo’lib, uning shikastlanishi barcha tizimlarda moddalar almashinuvi buzilishiga sabab bo’ladi. Chunki DNK o’zida axborot saqlash va uni nasldan naslga o’tkazish bilan birga, hujayradagi barcha jarayonlarni boshqarib turadi.

DNK – Оrgаnizmdagi asosiy axborot manbai bo’lib, uning shikastlanishi barcha tizimlarda moddalar almashinuvi buzilishiga sabab bo’ladi. Chunki DNK o’zida axborot saqlash va uni nasldan naslga o’tkazish bilan birga, hujayradagi barcha jarayonlarni boshqarib turadi.

DNKning shikastlanish turlari:

1.A. Reparatsiyalanadigan – hujayradagi reparativ sistema tomonidan yo’qotiladi. Masalan, ultrabinafsha nurlari tononidan chaqiriladigan shikastlanish.

B. Reparatsiyalanmaydigan – bunday shikastlanishda juda kam uchraydi va DNK qismlari keskin o’zgarishga uchragan bo’ladi.

2.A. Spontan – Organizmning tabiiy yashash sharoitida kelib chiqadigan shikastlanishlar.

B. Indusirlangan – Qandaydir omillar ta’sirida yuzaga keladigan shikastlanish

- Ekzogen omillar bilan indusirlangan

- Endogen omillar bilan indusirlangan

Spontan shikastlanish turlari

Spontan shikastlanish turlari

• Replikatsiya davridagi – DNK replikatsiyasi paytida nukleotidlarning nokomplimentar kelib qolishi bo’lib, 1:1.000.000 holatda uchraydi. Bunday xatolik asosan DNK-polimeraza-α sababli hosil bo’ladi. DNK-polimeraza-δ va ε-lar esa orqaga bitta qaytib, nokomplimentarlik bo’lsa, darhol to’g’rilab ketadi.