Geodeziya, kartografiya, geografiya
Download 0.92 Mb. Pdf ko'rish
|
Kurs loyihasi uchun uslubiy qo`llanma
|
44
Geodeziya fani xalq manfaatini ko‘zlab, xalq xo‘jaligini rivojlantirish va mamlakatimiz mudofaa qobiliyatini oshirish uchun xizmat qilmoqda. Geodeziyaning asosiy vazifai yerning shakli va kattaligi haqidagi ma’lumotlarni aniq hisoblab topishdir. Bu ma’lumot Yerning Sun’iy Yo‘ldosh (YSY)larini uchirish, televideniya, geologiya, radio, geografiya, geofizika uchun ham zarurdir. Yer yuzasini o‘rganish, o‘zlashtirish hamda yer yuzasini injenerlik inshootlarini barpo qilish bilan shug‘ullanadigan barcha mutaxassislar uchun topografik karta ko‘z bo‘lib xizmat qiladi. Buning uchun undan foydalanishni yaxshi bilish kerak. Geodezik ishlar sanoat va uy-joy qurilishi, yo‘l qurilishida ham muhim ahamiyatga ega. Yangi shahar va qishloqlarni bunyod etish, aholi yashaydigan hududlarini planlashtirish kabi muhim ishlarni geodezik ishlarsiz va topografik kartalarsiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Geodeziya juda ko‘p muhim masalalar xal qilishda qo‘llaniladi. Plan, karta, profillar, suv yig‘iladigan maydonlar chegaralarini aniqlash, ularning yuzalarini hisoblash, suv omborlari, to‘g‘on quriladigan joylar o‘rnini belgilash jismlar hajmini hisoblash, sug‘orish va zah qochirish bilan bog‘lik gidrotexnika inshootlarini loyihalash, qurish va ishlatish uchun nihoyatda zarurdir. Sanoat inshootlarni (zavodlar, fabrikalar, elektrostansiyalar va h.k.) temir va avtomobil yo‘llarni, shahar va qishloq aholi punktlarni, aerodomlarni, er osti inshootlar (metropoliten, shaxta, quvur yo‘llarni) loyihalash va qurish uchun muhim masalalarni hal qilishda geodeziya fanini ahamiyati juda kattadir. Geodezik o‘lchamlar suv omborlari va kanallarini loyihalash hajmlarini aniqlash, to‘g‘onlarning cho‘kishi va siljishi jarayonini baholash kabi masalalarni hal qilishda ham qo‘llaniladi. Geodeziya fani yerni bo‘lish, uni hisobga olish, ona zaminni muhofaza qilish, yerdan unumli foydalanish, yer kadastrini o‘tkazish, tuproq, geobatonika va boshqa qidiruv ishlarini olib borishda keng qo‘llaniladi. Topografik karta va plan territoriyani o’rganish, o’zlashtirish bilan bog’lik barcha ilmiy tekshirish va xo’jalik ishlarida muhim o’rin tutadi. Yangi shaxar va qishloqlarni barpo etish, aholi yashaydigan punktlarni planlashtirish,ularni obodonlashtirish va qayta qurish loyihalarini tuzish kabi muhim masalalarni geodezik ishlarsiz va topografik kartalarsiz amalga oshirib bo’lmasligi turgan gap. Umuman, geodeziya mamlakatimiz xalq xo’jaligining barcha tarmoklarini rivojlantirishda muhim axamiyatga ega. Geodeziyaning rivojlanishida yurtimizdan yetishib chiqqan olimlarning ham 45
hissasi kattadir.Mustaqillik yillarida milliy tariximiz, an'analarimizni tiklash, ajdodlarimizdan bizgacha yetib kelgan ma'naviy-ma'rifiy, madaniy meroslarni avlodlarimizga bekami-ko’st yetkazib berish kabi muhim vazifalar o’z ahamiyati jihatidan dolzarb bo’lib qoldi. Ayniqsa, insoniyat taraqqiyoti, ilm-fani va shaxs barkamolligiga muhim hissa qo’shgan buyuk daholar, allomalarning ilmiy, ijodiy va badiiy merosini o’rganishga alohida ehtiyoj yuzaga keldi. Ana shular qatorida buyuk qomusiy aql egalari Abu Rayhon Beruniy, Ahmad Farg’oniy, al-Xorazmiy ham muhim o’rin tutadi. “Shu o’rinda ta'kidlash joizki, - deb yozadi I.A. Karimov, Beruniy ilmiy masalalarda ham tarixiy voqea-hodisalarga, o’z zamondoshlariga baho berishda ham o’ta xolislik va haqqoniylik bilan fikr yuritgan. Shu bois ham u hayotda ko’p aziyatlar chekkan, hatto umrining oxirida turmush qiyinchiliklariga duchor bo’lgan, ammo har qanday og’ir sharoitlarga qaramasdan e'tiqodidan qaytmagani uning o’z ma'naviy ideallariga naqadar sodiq bo’lganligidan dalolat beradi” 24
Download 0.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|