Geodeziya va yer tuzish

Nisbiy balandliklarni hisoblash jadvali

Nuqtalar№	Reykadan olingan canoq		Nisbiy balandlik (h), m			Yer baland-ligi Н, m
	orqadan, а	oldindan, в	hisoblangan h	o’rtacha h	tuzatilgan.h
Rр 11 N1	1684 6371	0529 5214	+1155 +1157	+1156	+1,156	434,94 436,096
N1 N2	0574 5262	1604 6288	-1030 -1028	-1029	-1,029	436,096 435,067
N2 N3	0626 5312	1309 5997	-0683 -0685	-0684	-0,684	435,067 434,383
N3 Rр 11	1858 6546	1301 5989	+0557 +0557	+0557	+0,557	434,383 434,94

Yer balandliklarini hisoblashda berilgan yer balanliklariga tuzatilgan nisbiy balandlik h grafasidan agarda + ishora bo‘lsa qo‘shiladi, - ishora bo‘lsa ayriladi.
Jadvalni ishlashda faqat yer balandliklarini barcha talabalar o‘z variantlarini qo‘yishlari kerak.
Har bir talaba yer balandligini o‘z varianti bo‘yicha oladi
Variantlar

№	Yer balanligi	№	Yer balanligi	№	Yer balanligi
1	123.56	11	786.698	21	984.256
2	132.456	12	965.236	22	741.159
3	654.236	13	478.459	23	958.463
4	569.265	14	521.478	24	256.634
5	258.963	15	563.214	25	798.132
6	147.12	16	479.569	26	654.987
7	369.852	17	526.235	27	567.958
8	458.632	18	856.324	28	155.466
9	569.897	19	986.254	29	566.644
10	354.123	20	654.423	30	344.128

Nivelirlash qaydnomasining dala sxemasi
0529 0574
5214 5262
1340 0932 N₁ 0451 0826 1022

1684 6371	1067	0590	0790	АG2=436.67 1011	1204	1604 6288
Рр 1301 5989	1047	АG1=436.60 1238	1321	АG3=435.68 0481	1002	N2 0626 5312
	0924	АG4=436.79 1677	1414		1661	1332 0899

1858 N₃1309
6546 5989
Bekatda nivelir asbobi o‘rnatilib, kvadrat uchlaridagi reykalardan bog‘lovchi nuqtalarda qora va qizil, oraliq nuqtalardan esa qora sanoqlar olinadi. Bu sanoqlar nivelirlash qaydnomasi dala sxemasidagi tegishli kvadrat uchlarining yoniga yoziladi. Nivelirlanayotgan maydondagi bironta bog‘lovchi nuqta reperga ulash orqali uning yer balandligi (mutloq balandligi) topiladi. Buning uchun bog‘lovchi nuqtalarning nisbiy balandligi hisoblanadi.
Qora sanoq hа-в 1684-0529 +1155;
Qizil sanoq hа-в 6371-5214 +1157;
h_nis(1155+1157)/2+1156.
Qora va qizil sanoqlar ayirmasidagi farq 4 mm dan oshmasa uning o‘rtachasi topiladi, demak reper Rp11 ga nisbatan H₁ bog‘lovchi nuqta 1,156 m ga baland ekan. Maydonni nivelirlaganda yopiq nivelir yo‘li hosil bo‘ladi. Yopiq nivelir yo‘lida nisbiybalandliklarning algebraik yig‘indisi nolga teng bo‘lishi kerak. Agar nol o‘rniga boshqa biror miqdor chiqsa, u nivelirlash xatosi bo‘ladi. U quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
hh₁+h₁+h₁+h₁1,156+(-1,029)+(-0,684)+0,5570.
Demak,bizning misolimizda xatoga yo‘l qo‘yilmagan. Yopiq nivelir yo‘lida
nisbiy balandliklarni xatolik cheki quyidagicha aniqlanadi: h10n, (bu yerda n–bekatlar soni). Bizning misolimizda 4 bekat shuning uchun h 10420. Demak, 20 mm gacha xatoga yo‘l qo‘yishimiz mumkin. Agar xatoga yo‘l qo‘yilsa, bunda [xatolik teskari ishora bilan tarqatiladi va xatolik nisbiy balandlik ustuniga yoziladi. So‘ngra reper balandligi orqali keyingi bog‘lovchi nuqtalarning balandliklari aniqlanadi.
Misolimizda
HN₁HRr₁₁+h₁ 434,94+1,156 =436,096;
HN₂ HN₁+h₂436,096+(-1,029)435,067;
HN₃ HN₂+h₃435,067+(-0,684)434,383;
HN₄ HN₃+h₄434,383+0,557434,94.
Har bir bekatda asbob gorizonti, ya'ni asbobning balandligi quyidagi ifoda orqali topiladi:
AG₁NRr+a₁434,94+1,684436,624;
AG₂N₁+a₂435,067+0,574 435,641;
AG₃N₂+a₃434,383+0,626435,009;
AG₄N₃+a₄434,94+1,858436,798.
Oraliq nuqtalar, ya'ni boshqa kvadratlar uchlari yer balandliklari (Ns) asbob gorizonti orqali topiladi. Nc=AG-c kvadrat uchlariga o‘rnatilgan reykaning qora tomonidan olingan sanoq.
Asbob gorizontlari 1 – jadvalning tegishli grafasiga (rasmda har qaysi kvadrat o‘rtasiga) yoziladi. Keyin kvadrat uchlarining otmetkalari quyidagi formula yordamida topiladi.
N_a=N_i-B_a
bu yerda: Na – istalgan nuqtaning otmetkasi; Ba – shu nuqtada reykadan olingan sanoq;
Bu otmetkalar jadvalda kvadrat uchlarining nomeri qatoriga yozilgan.
Misol uchun Нс436,624-1,340435,284. Shu kabi barcha kvadratlardagi oraliq nuqtaning balandligi tegishli bekatdagi asbob gorizontidan yer balandligini ayirib topiladi. Kvadrat kataklar berilgan masshtabda, ya'ni 1:500 masshtabda 4 sm o‘lchamda chiziladi. Bu yer yuzasida 20 m ga tengdir. Kvadrat uchlariga hisoblangan yer balandliklari 1 sm gacha yaxlitlanib yoziladi.
Kuyida vazifani bajarish uchun variantlar berilgan. Vazifa 21x30 sm o’lchamdagi oq qogozda qora va qizil rangdagi ruchkalarda bajariladi.


XULOSA
(xulosa yarim varaqdan iborat bo‘lib talabalar amaliyotdan o‘rgangan shlari to‘g‘risida yozishadi)


Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Avezboev S., Karaboeva T. «Geodeziya» Darslik. T.- «ToshDAU» 2005. 286 b.
2. Karaboeva T.M., G‘ofirov A.J. Melioratsiya va Geodeziya fanining “Geodeziya” modulidan o‘quv qo‘llanma. T.:ToshDAU 2019. 330 b.
3. Azimboev S., To‘xtashev B., Karabaeva T., Berdiboev Ye., Nurmatov B. Qishloq xo‘jalik melioratsiyasi va Geodeziya fanidan amaliy va tajribaviy mashg‘ulotlar. Toshkent 2012. 187 b.
4. Karabaeva T.M., Ashirov Yu.R. Melioratsiya va Geodeziya fanining “Geodeziya” modulidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun o‘quv qo‘llanma. T.:ToshDAU 2019. 286 b.
5. Karabaeva T., Artukmetov Z. Geodeziya asoslari. Darslik. T.: «Arnaprint» 2005. 110.