Geog 1 (38-янги). p65

Geologik tuzilishi va relyefi. Orollarning geologik tarixi va
qanday jinslardan tuzilganligiga ko‘ra bir necha guruhlarga bo‘-
lish mumkin. Materik orollari (Yangi Gvineya, Yangi Zelan-
diya), vulqonli orollar (Gavayi, Pasxa, Tuamotu), geosin-
klinal orollar (Mariana, Yangi Kaledoniya). Bulardan tash-
qari, Okeaniyada biogen (marjon, atoll, rif) orollar ko‘p
uchraydi. Okeaniyaning eng baland nuqtasi Yangi Gvineya oro-
lidagi Jaya cho‘qqisi (5 030 m) hisoblanadi.
Okeaniyaning yirik orollarida foydali qazilma konlari bor.
Jumladan, Yangi Kaledoniyada nikel, Yangi Gvineya va Yangi
Zelandiyada neft va gaz, Fiji va Yangi Gvineyada oltin, Nauru
orolida fosforit konlari bor.
Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Okeaniya, Melaneziya, Mikroneziya, Polineziya, atollar,
marjon orollari, vulqon orollari, arxiðelag.
Nazorat uchun savollar
1. Okeaniyaning yirik orollarida qanday foydali qazilma
konlari bor?
2. Okeaniyadagi orollar qanday qismlarga bo‘linadi?
Amaliy topshiriqlar
1. Okeaniyadagi vulqonlarni yozuvsiz xaritaga tushiring va
nomlarini yozing.
2. Okeaniyadagi yirik orollarni yozuvsiz xaritaga tushiring.

---

80
35- §. Okeaniya iqlimi, tabiat
zonalari va 
aholisi
Iqlimi. Deyarli barcha orollar ekvatorial, subekvatorial va
tropik iqlim mintaqalarida joylashgan. Faqat Yangi Zelandiya va
unga yaqin bo‘lgan orollar subtropik va mo‘tadil iqlim min-
taqalariga to‘g‘ri keladi. Umuman, Okeaniya iqlimi iliq, yum-
shoq bo‘lib, haroratning tebranishi fasllar bo‘yicha kecha va
kunduzda ham katta emas. Kunduz tush paytida +30 °C, kechasi
+23 °C ni tashkil etadi. Yog‘inlar ko‘p yog‘adi, o‘rta hisobda
3 000 — 4 000 mm. Gavayi orolidagi tog‘larning shamolga ro‘-
para yonbag‘irlariga yiliga 12 500 — 14 000 mm yog‘in yog‘ishi
kuzatilgan. Yangi Gvineya tog‘larida 4 420 m dan yuqorida
doimiy qorlar, hatto kichik muzliklar bor. Yangi Zelandiya
tog‘larida ham qor-muzliklar ko‘p uchraydi.