Geog 1 (38-янги). p65

§. Yevrosiyo hududining tabiiy geografik o‘lkalarga bo‘linishi

1. 
   Materik tabiatining xilma-xilligiga nima sabab bo‘lgan.J:Materigning kattaligi va geografik o‘rni
   
2. 
   Materikning hududiy bo‘linishiga nima asos bo‘ladi.? J : materik tabiatining xilma-xilligi
   
3. 
   Tabiiy geografik rayonlashtirish deganda nima tushuniladi .? J : materiklarni bir- biridan tabiiy sharoiti bilan farq qiladigan muayyan qismlarga ajratish jarayoni tushuniladi.
   
4. 
   Yevrosiyo materigi tabiatini hudu­diy farqlariga ko‘ra rayonlashtirganda nimaga e’tibor beriladi J:ham kenglik zonalligi, ham balandlik mintaqalanishiga va uzoqlik bo‘yicha ta’sir etadigan omillarga
   
5. 
   Yevrosiyo materigida bir-birlaridan hududiy farq qiladigan qanday yirik va kichik o‘lkalar ajratilgan.? J : Yevrosiyo hududi Shimoliy Yevropa, O‘rta Yevropa, Janubiy Yevropa, Sharqiy Yevropa, G‘arbiy Sibir, Sharqiy Sibir, Uzoq Sharq, Janubi- g‘arbiy Osiyo, Old Osiyo, O‘rta Osiyo, Markaziy Osiyo, Shar­qiy Osiyo, Janubiy Osiyo, Janubi-sharqiy Osiyo kabi 14 ta yirik tabiiy geografik o‘lkalarga bo‘lingan
   
6. 
   O‘zbekiston joylashgan tabiiy geografik o’lka J:O‘rta Osiyo o‘lkasi
   
7. 
   O‘rta Osiyo tabiatini atroflicha o‘rgangan rus olimi .? J : I. V. Mushketov
   
8. 
   „Turkiston“ nomli kitob muallifi .? J : I. V. Mushketov
   
9. 
   I. V. Mushketov o’rta osiyo tabiati haqida qanday baho bergan .? J : „Yevrosiyo materigining ichidagi o‘ziga xos noyob tabiatli go‘zal materikdir“, deb baho bergan.
   

§. O‘rta Yevropa

1. 
   Yevrosiyo materigi tarixiy geologik rivojlanishi va tabiatining xilma-xilligiga ko‘ra nechta qit’aga ajraladi .? J : ikkita — Yevropa va Osiyo qit’alariga ajra- tilgan.
   
2. 
   Alp-Karpat tog‘lari qaysi kichik o’lkaga kiradi J:O‘rta Yevropa kichik o‘lkasi tarkibida
   
3. 
   Alp-Karpat tog‘lari ki­chik o‘lkasi qayerdan iborat J:Yevropadagi baland, uzun va ulkan tog‘lardan
   
4. 
   O’rta yevropa o’lkasi qayerda joylashgan .? J : Bu o‘lka G‘arbiy Yevropaning markaziy qismida
   
5. 
   Alp karpat tog’ari qasi burmlanishda ko’tarilgan J:Alp tog‘ burmalanishida vujudga kelgan eng yosh tog‘lardan hisoblanadi.
   
6. 
   Alp – karpat tog’lariing o‘ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladigan qanday mustaqil tog’larga bo’linadi .? J : mustaqil Alp va Karpat tog‘lariga bo‘linadi.
   
7. 
   Alp tog‘lari qanday joylashgan .? J : yoy shaklida
   
8. 
   Alp tog’ari qaysi yo’nalishda davon etadi J:g‘arbdan sharqqa
   
9. 
   Alp toglaring uzunligi J:1 200 km masofaga cho‘zilgan.
   
10. 
    Alp tog‘larining eng baland joyi uning qaysi qismida J:g‘arbiy qismida joylashgan
    
11. 
    Apl eng balad cho’qqisi .? J : besh qirrali Monblan cho‘qqisidir 4 807 m.
    
12. 
    Alp tog‘larining iqlimi qanday .? J : mo‘tadil
    
13. 
    Alp tog’laring qishi va yozi qanday J:qishi yumshoq, yozi salqin.
    
14. 
    Alp tog’lariga Yiliga qancha yog’in tushadiJ:2 000 — 3 000 mm atrofida yog‘in tushadi.
    
15. 
    Alp toglaring yuqorisi nima bilan qoplangan .? J : Tog‘ning tepalarida doimiy qor va muzliklar
    
16. 
    Alp tog’laridagi Muzliklarning maydoni.? J : 4 140 kv km
    
17. 
    Alp tog’laridagi Muzliklarning uzunligi.? J : 15 — 27 km gacha cho‘zilgan.
    
18. 
    Alp tog’laridagi Muzliklardan to’yinadigon daryolar J:Reyn, Rona, Adije, Drava daryolari to‘yinadi.
    
19. 
    Alp tog‘larining shimoliy etaklari va yassi tog‘liklarida qanday tuproq tarqalgan J:podzol tuproqlar
    
20. 
    Tog‘ yonbag‘irlari qanday o’rmonlar bilan qoplangan J:buk va eman o‘rmonlari bilan qoplangan.
    
21. 
    Buk eman o’rmonlari tagida qanday tuproqlar takib topgan .? J : Bu o‘rmonlar tagida qo‘ng‘ir tup­roqlar
    
22. 
    Karpat tog‘lariqayerda joylashgan J:O‘rta Yevropaning sharqiy qismida joylash­gan,
    
23. 
    Karpat tog’ari qanday shakilda joylashgan J:yoysimon shakldagi tog‘ sistemasidan iborat
    
24. 
    Karpat togtabiiy xususiyatlariga ko‘ra nechta qismga bo’linadi J:uch qismga — G‘arbiy Karpat, Sharqiy Karpat va Janubiy Karpat tog‘lariga bo‘linadi.
    
25. 
    Karpat tog‘larining uzunligi qancha .? J : 1 500 km,
    
26. 
    Karpat tog’laring o‘rtacha balandligi .? J : 800 — 1 200 m,
    
27. 
    Karpat tog’laring eng baland joyi qaysi tog’da.? J : Baland Tatra tog‘idagi
    
28. 
    Karpat tog’laring eng balad cho’qqisi J:Gerlaxovski-Shtit cho‘qqisidir 2 655 m.
    
29. 
    Karpat tog‘lari qanday hosil bo’lgan .? J : yangi tog‘ burmalanishlari, vulqonlar ta’si­rida hosil bo‘lgan.
    
30. 
    Unda foydali qazilmalardan neft, gaz, ko‘mir, temir va marganes rudalari, rangli va nodir metallar, kaliy hamda osh tuzlari mavjud.
    
31. 
    Karpat tog’laring iqlimi qanday .? J : Iqlimi Alp tog‘larining iqlimiga qaraganda biroz kontinentalroq
    
32. 
    Karpat tog’larida Yanvarning o‘rtacha harorati J:—3 —5 °C.
    
33. 
    Karpat Tog‘i etaklarida yoz issiq bo’lib , o‘rtacha harorat nechiga teng J:+17+20°C ga teng
    
34. 
    Karpat tog’larida yillik yog‘in miqdori .? J : 800 — 1 000 mm, tog‘ tepalarida 1 200 — 2 000 mm
    
35. 
    Karpat tog‘larida daryolar ko’pmi .? J : daryolarga boy.
    
36. 
    Karpatdan Shimolga qarab oqadigan daryolar .? J : Oder, Visla daryolari Karpatdan boshlanadi.
    
37. 
    Karpatning eng katta tabiiy boyligi .? J : tog‘ o‘rmonlari.
    
38. 
    Karpatga qanday nisbat beriladi J:O‘rmonli Karpat deb
    
39. 
    Karpatning Tog‘ yonbag‘irlarida qanday o’rmonlar tarqalgan J:keng bargli o‘rmonlar
    
40. 
    keng bargli o‘rmonlarda qanday daraxtlar o’sadi J:buk, eman, zarang, qora qarag‘ay
    
41. 
    Karpatning engbaland joylari ham nima bilan qoplangan J:Eng baland joylari ham tog‘ o‘rmonlari
    
42. 
    Karpatdgi balan tog’ o’rmonlari qanday ataladi J:Planinalar(yaylovlar) deb yuritiladi.
    
43. 
    Karpatning Pasttekisliklarda ahyon-ahyonda nimalar uchraydi .? J : pushta deb ataluvchi dashtlar
    
44. 
    Karpat tog‘larida, asosan, qanday hayvon turlari uchraydi .? J : qo‘ng‘ir ayiq, to‘ng‘iz, silovsin, olmaxon, suvsarko‘p uchraydi.
    

§. Sharqiy Yevropa

1. 
   Sharqiy Yevropa tekisligi maydoni.? J : qariyb 4 mln kv km ga teng.
   
2. 
   Sharqiy yevropa tekisligi qayerda joylashgan J:Yevropaning sharqiy qismida joylashgan
   
3. 
   Sharqiy Yevropa tekisligi turli kengliklarda joylashgan bo‘lib qanday tabiat mntaqalari mavjud .? J : shimolda tabiat komplekslari tundradan boshla­nib, janubi sharqda mo‘tadil mintaqaning cho‘l tabiatigacha
   
4. 
   Sharqiy Yevropa tekislik o‘lkasi geologik jihatdan qayerda tarkib topgan .? J : Yer po‘stining eng qadimgi, nisbatan barqaror bo‘lgan Sharqiy Yevropa platformasida tashkil topgan.
   
5. 
   Platformaning yuza qismi nimalar bilan qoplangan .? J : hozirgi davr dengiz va kontinental yotqiziqlari
   
6. 
   Krivoy Rogda qanday kon bor J:temir koni, Kursk magnit anomaliyasi,
   
7. 
   Pe­chora va Donetsk havzalaridn nima qazib olinadi .? J : toshko‘mir
   
8. 
   Volga-Ural rayoni va Pechora havzalarida qanday konlar bor .? J : neft konlari,
   
9. 
   Qayerda yonuvchi slanes konlari bor .? J : Boltiqbo‘yida
   
10. 
    Sharqiy yevropada qanday relyeft shakillari keng tarqalgan J:Bu o‘lkada balandliklar, kryajlar, tekisliklar va pasttekisliklar keng tarqalgan
    
11. 
    Sharqiy Yevropa iqlimining shakllanishida nimalar ta’sir etadi J:Atlantika okeanidan esadigan iliq va nam havo massalari hamda Arktika sovuq havo massalarining ta’siri kuchli.
    
12. 
    Sharqiy yevropada qaysi tomonga brogansari kontinetalallik ortadi J:Shimoldan janubga va g‘arbdan sharqqa borgan sari iqlimning kontinentalligi orta boradi.
    
13. 
    Tekislikning qaysi tomonida qish yumshoq .? J : g‘arbida
    
14. 
    Tekislikning g’arbida qish oylari o’rtacha harorat J:—6 —8 °C
    
15. 
    Tekislikning sharqida qish oylari o’rtacha harorat J:—10— 20 °C
    
16. 
    Tekislikda Yoz oylari ko‘pchilik joylarda salqin bo’lib harorat.? J : +18+22°C.
    
17. 
    Sharqiy Yevropa o‘lkasining qaysi qismida davomli jazirama issiq bo’ladi .? J : janubi-sharqiy qismida
    
18. 
    Sharqiy yevropa o’lkasing janubiy- sharqiy qismida harorat J:+25 +29 °C bo‘ladi.
    
19. 
    Sharqiy Yevropa o’lkasida yog‘inlarning yillik miqdori qaysi tomonga kamayib boradi J:g‘arbdan sharq tomonga kamayib 800 — 600 mm
    
20. 
    Eng kam yog‘ingarchilik qayerda kuzatilgan qancha .? J : Kaspiybo‘yi pasttekisligida kuzatilgan
    
21. 
    Kaspiybo‘yi pasttekisligida yog’in miqdori .? J : 200 mm
    
22. 
    Sharqiy Yevropa tekisligi daryolar ko’pmi .? J : juda boy.
    
23. 
    Tekislikning shimolga qarab oqadigan daryolari .? J : Pechora, Mezen, Shimoliy Dvina sersuv daryolar
    
24. 
    Tekislikdan Janubga qarab oqadigan eng yirik daryolar .? J : Volga, Dnepr va Ural daryolaridir.
    
25. 
    Sharqiy Yevropa tekisligida ko‘llar ko‘p bo’lib ayniqsa, ular tekis­likning qaysi qismida J:shimoli g‘arbida keng tarqalgan.
    
26. 
    Sharqi yevropaning shimoliy garbida ko’llar ko’p bo’lishing sababi J:Bunga sabab Yer yuzasining tuzilishi va iqlim sharoitining qulayligidir.
    
27. 
    Sharqiy Yevropa tekisligida shimoldan janubga tomon qaysi tabiat zo’nalari birma-bir almashinib keladi.? J : tundra, o‘rmon-tundra, tayga, aralash o‘rmonlar, keng bargli o‘rmonlar, o‘rmon-dasht, dasht, chalacho‘l va cho‘llar.
    

§. G‘arbiy va Sharqiy Sibir

1. 
   G‘arbiy Sibirga qayerlar kiradi J:shu nomdagi pasttekislik va Kara dengizidagi bir qancha kichikroq orollar kiradi.
   
2. 
   G’arbiy sibir shimoldan janubga qancha masofaga cho’zilgan .? J : 2 500 km ga,
   
3. 
   G’arbiy sibir g‘arbdan sharqqa qancha masofaga cho’zilgan .? J : 1 900 km ga
   
4. 
   G‘arbiy Sibirning zamini qachon vujutga kelgan .? J : paleozoy erasida vujudga kelgan plitadan iborat.
   
5. 
   G’arbiy sibirning usti qaysi davr yotqiziqlari bilan qoplangan J:Uning usti mezozoy va kaynozoy eralarining turli xil qalinlikdagi yotqiziqlari bilan qoplangan.
   
6. 
   Paleozoy davri yotqiziqlari G‘arbiy Sibir pasttekisligining qaysi qismida yaqqol ko’zga tashlanadi .? J : chekka qismlarida ko‘zga yaqqol tashlanadi.
   
7. 
   G’arbiy sibirning asosiy foydali qazilmalari .? J : Neft va ko‘mir hududning asosiy foydali qazilmalari
   
8. 
   G‘arbiy Sibir hududi qaysi tomonga nishab .? J : janubdan shimolga tomon salgina nishab.
   
9. 
   G‘arbiy Sibir hududida qanday relyeft shakillari ko’p .? J : uzunchoq, cho‘ziq do‘ngliklar ko‘p.
   
10. 
    O‘lka hududining mutlaq balandligi qanchadan oshmaydi .? J : 300 m dan oshmaydi.
    
11. 
    G‘arbiy Sibir hududida qaysi havo massalari hukumronlik qiladi .? J : qishda arktika, yozda esa mo‘tadil mintaqaning havo massalari hukmronlik qiladi.
    
12. 
    G’arbiy sibirda o‘rtacha yillik havo harorati qishda nechiga teng .? J : —25 —30 °C ni,
    
13. 
    G’arbiy sibirda o‘rtacha yillik havo harorati yozda nechiga teng .? J : +22 °C ni tashkil etadi.
    
14. 
    G’arbiy sibirda Yillik o‘rtacha yog‘in miqdori qancha .? J : 480 — 550 mm ga yetadi
    
15. 
    G‘arbiy Sibirning eng yirik daryolari J:Ob, Irtish, Taz va Pur kabi daryolar
    
16. 
    Umuman, g’arbiy sibirdagi deyarli barcha daryolar qaysi havzaga tegishli J:Shimoliy Muz okeani
    
17. 
    G‘arbiy Sibirning shimolida qanday tuproqlar tarqalgan tundra-gleyli, podzolva botqoq tuproqlar
    
18. 
    G’arbiy sibirning janubiy qismida qanday tuproqlar tarqalgan .? J : unumdor qora tuproqlar tar­qalgan
    
19. 
    G’arbiy sibirning Pasttekislik hududida qanday daraxtlar tarqalgan pakana qayin, qutb tollari, kedr, pixta, tilog‘och, kaklik o‘ti.
    
20. 
    G’arbiy sibirning hayvonot olamo nimalardan iborat .? J : oq ayiq, oq kaklik, shimol bug‘usi, lemming, qutb tulkisi, rosomaxa
    
21. 
    Sharqiy Sibirning geogragik o’rni .? J : U Sibirning markaziy qismini egallab, g‘arb- da G‘arbiy Sibir pasttekisligidan sharqda Kolima daryosining vodiysigacha davom etadi
    
22. 
    Sharqiy Sibirning markaziy qismini egallagan qattiq va mustahkam Sibir platformasi qaysi erada vujutga kelgan J:arxey erasida vujudga kelgan.
    
23. 
    Sharqiy sibirning g‘arbiy qismi qaysi erada vujutda kelgan .? J : paleozoy,
    
24. 
    Sharqiy sibirning sharqiy qismi qaysi erada vujutga kelgan .? J : mezozoy eralarida ko‘tarilgan.
    
25. 
    Sharqiy sibirning relyefi, asosan,nimalardan tuzilgan .? J : yassi tog‘liklardan iborat.
    
26. 
    Sharqiy Sibirning markaziy qismida qaysi yassi tog’lik ko’tarilgan.? J : O‘rta Sibir yassi tog‘ligi
    
27. 
    O‘rta Sibir yassi tog‘ligisining yuzasi dengiz sathidan o‘rtacha baladligi .? J : 400 — 600 m
    
28. 
    O‘rta Sibir yassi tog‘ligining Putorana tog‘larida balandlik.? J : 1 701 m.
    
29. 
    Sharqiy Sibir qaysi iqlim mintaqlaruda joylashgan .? J : uchta — arktika, subarktika va mo‘tadil
    
30. 
    Sharqiy sibir o‘lkasi iqlimining G‘arbiy Sibir iqlimidan farqli jihati J:uning keskin kontinentalligidir.
    
31. 
    Sharqiy sibirda yillik havo harorati tafovut qanday .? J : juda katta
    
32. 
    Sharqiy sibirda qishda harorat .? J : —20 —40 °C,
    
33. 
    Sharqiy sibirda yozda harorat J:+ 16+18°C).
    
34. 
    Oymyakonda qishda harorat necha gradusgacha kuzatilgan .? J : —71°C ga,
    
35. 
    Oymyakonda yozda harorat necha gradusgacha ko’tarilgan .? J : +36 °C ga
    
36. 
    Sharqiy Sibir . Yevrosiyoning yirik daryolariJ:Yenisey, Lena, Aldan, Kolima, Taymir, Xatanga, Vilyuy, Anabar shular jumlasidandir
    
37. 
    Sharqiy sibir o’lkasida qaysi tabiat zo’nlari mavjud J:O‘lka hududida arktika sahrolari, tundra va o‘rmon-tundra zonalarining landshaftlari tarkib topgan.
    
38. 
    Shaqrqiy sibirning asosiy tuproqlari.? J : tund- ra-gleyli va torfli gleyli, botqoq va podzol tuproqlardir.
    
39. 
    Sharqiy sibirning shimoliy qismida nimalar uchraydi J:Ko‘p yillik muzloq yerlar katta maydonda
    
40. 
    Sharqiy Sibirda o‘simliklardan qaysi turlari mavjud .? J : mox va lishayniklar, oq va qora qarag‘ay, tilog‘och, Sibir yeli, kedr, zirk kabilar o‘sadi.
    
41. 
    Sharqiy sibirning Hayvonot olami nimalardan iborat .? J : oq ayiq, qutb tulkisi, bo‘ri, o ‘rmon suvsari, oq kaklik, shimol itsichqoni, yerqazir.
    

§. Markaziy Osiyo

1. 
   Markaziy Osiyo tabiiy geografik o‘lkasiqayerda joylashgan J:Osiyoning markaziy qismini egallaydi. Bu o‘lkada Xitoy va Mongoliya hududidagi tog‘ va cho‘llar joylashgan.
   
2. 
   Markaziy Osiyao o‘lkasining qaysi qismidan Yer po‘stining faol Alp-Himolay seysmik mintaqasi o‘tadi..? J : markaziy va janubiy qismidan
   
3. 
   Markaziy osiyodagi tog’lar qanday .? J : o‘lkada keksa, lekin yoshargan tog‘lar bilan birga eng yosh tog‘lar ham bor.
   
4. 
   Markaziy Osiyo o‘lkasining relyefida nimalar uchraydi .? J : asosan, tog‘, tog‘lik, tog‘ oralig‘idagi botiqlar va baland tekisliklar uchraydi.
   
5. 
   Markaziy osiyo relyefting asosiy shakillari .? J : Tibet tog‘ligi, Qoraqurum, Sharqiy Tyanshan yoki Xitoy Tyan- shani, Oltoy (Mongoliya Oltoyi), Kunlun tog‘lari, Taklamakon botig‘i, Gobi cho‘li joylashgan baland tekislik o‘lka relyefining asosiy shakllari hisoblanadi.
   
6. 
   O‘lkaning eng baland joyi .? J : 8 611 m Qoraqurum tizmasidagi Chogori cho‘qqisi bo‘lsa,
   
7. 
   O’lkaning eng past nuqtasi J:Taklamakon cho‘lidagi To‘rfon botig‘iga (—154 m) to‘g‘ri keladi
   
8.