Geografik koordinatalar tizimi hamda chiziqlarni oriyentlar

Geografik koordinatalar

Yer yuzasini topografik jihatdan o`rganishda hamda karta va plan bilan ishlashda joydagi nuqtalarning bir-biriga nisbatan tutgan o`rnini aniqlash kerak bo`ladi. Nuqtalarning bir-biriga nisbatan tutgan o`rni ularning koordinatalari bilan aniqlanadi. Boshlang`ich deb qabul qilingan nuqtaga nisbatan biron nuqtaning tutgan o`rnini ifodolovchi miqdorlar shu nuqtaning koordinatasi deyiladi.

Topografiyada Yer yuzasidagi hamda karta va planlardagi nuqtalarning o`rnini yerga nisbatan aniqlash uchun geografik va to`g`ri burchakli koordinata sistemalaridan foydalaniladi.

• 
  Geografik koordinatalar – yer sathidagi nuqtaning vaziyatini ekvator tekisligi va boshlangich meridian tekisligiga nisbatan o’lchangan kenglik vauzunlik deb ataluvchi burchak qiymatlari. Astronomik va geodezik G. K. Bo’ladi. Referens-ellipsoid sirtida geodezik o’lchashlar natijasida olingan va hisoblangan kenglik va uzunlik geodezik koordinatalar deyiladi. Ular, odatda, V va J harflari bilan belgilanadi. Astronomik koordinatalar o’sha nuqtalarning referens-ellipsoid sirtida osmon yoritqichlarini kuzatish orqali aniqlangan koordinatalarga aytiladi. Bu koordinatalar r va u bilan belgilanadi.
  

Geografik koordinatalar haqida Tushuncha

• 
  Geodezik koordinatalar berilgan nuqtadan referens-ellipsoid ustiga tushirilgan normal chizig’iga bog’liq, G. K. Esa o’sha nuqtadan tushirilgan shovun chizig’iga nisbatan olinadi. Kengliklar meridian bo’ylab ekvatorning har ikki tomoniga qarab 0° dan 90° gacha hisoblanadi va ekvatordan shimolidagi kengliklar shim., janubidagilari — janubiy kengliklar deb ataladi. Mas, Toshkent shahri 4GZS shahri k.da joylashgan.Uzunliklar boshlang’ich meridian 0° dan 360° gacha yoki sharqqa (sharqiy uzunlik), yoxud g’arbga (g’arbiy uzunlik) hisoblanadi. Mas, Samarkand shahri 67° shq. U.da joylashgan. Shuningdek, boshlang’ich meridian 0° dan 180° gacha sharqqa va g’arbga hisoblashda ham qo’llaniladi. Ular parallellar bo’ylab hisoblanadi.