Geografiya 10 sinf 2017. indd

10-jadval

Afrika subregionlari haqida umumiy ma’lumot

Subregionlar	Maydoni, mln km^2	Aholisi soni, mln kishi	Davlatlar soni
Shimoliy	8,5	218	7
G‘arbiy	6,0	341	16
Sharqiy	6,3	379	17
Markaziy	6,6	142	9
Janubiy	2,7	61	5

Shimoliy Afrika O‘rta va Qizil dengizlar, Atlantika okeaniga chiqa olish imkoniyati mavjud bo‘lgan sababli qadimdan Yevropa hamda G‘arbiy Osiyo davlatlari bilan aloqalarni yo‘lga qo‘ygan edi. Hudu- dining katta qismi subtropik mintaqaga to‘g‘ri kelganligi davlatlarning paxta, zaytun, uzum, sitrus mevalar yetishtirishga ixtisoslashishga sa- bab bo‘lgan. Sanoat tarmoqlari rivojlanishi esa, birinchi navbatda mine- ral xomashyolarni qazib olish (neft, tabiiy gaz, fosforit, temir rudasi) hamda qayta ishlash bilan bog‘liq. Bundan tashqari, qishloq xo‘jaligi

10. 
    rasm. Afrika subregionlari
    

mahsulotlarini qayta ishlashga ixtisos- lashgan yengil va oziq-ovqat sanoa- ti ham yaxshi rivojlangan. Bu yerda dengiz transporti ahamiyatli hisob- lanadi. Ayniqsa, Suvaysh kanalining bu mintaqa hududida joylashganligi transport xizmatlarining yuqori dara- jada rivojlanishiga sabab bo‘lgan. Bundan tashqari, xizmatlar sohasida turizm xizmatining ham o‘rni katta.

Aholisining asosiy qismini arab tilida so‘zlashuvchi xalqlar tashkil qiladi. Ko‘p asrlik tarixga egaligi sababli, mintaqa davlatlari iqtisodi- yoti uchun an’anaviy hisoblangan

sug‘orma dehqonchilik, ko‘chmanchi chorvachilik, hunarmandchilik kabi tarmoqlar o‘ziga xos an’analarga egaligi bilan ajralib turadi. Misr va Jazoir subregionning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko‘ra peshqadam davlatlar hisoblanadi.

G‘arbiy Afrika Sahroyi Kabir va Gvineya qo‘ltiqlari oralig‘ida joy- lashgan bo‘lib, hududi tropik cho‘llar, savanna, hamda nam ekvatorial mintaqaga to‘g‘ri keladi. Ushbu subregionda Afrikaning aholi soni ji- hatidan yetakchi davlati - Nigeriya joylashgan. Aholisining milliy tarki- bi ancha murakkab. Mustamlakachilik davrida qulchilik eng avj olgan mintaqa hisoblanadi.

Subregionning zamonaviy qiyofasini, birinchi navbatda, bu yer- da qadimdan rivojlanib kelgan qishloq xo‘jaligiga ixtisoslashuv bel- gilaydi. Plantatsiya xo‘jaligining rivojlanishi bo‘yicha katta tajribaga ega bo‘lgan subregion davlatlari, asosan, texnik ekinlar yetishtirishga ixtisoslashgan. Qishloq xo‘jaligida yetishtiriladigan monokultura ekinla- rining (yeryong‘oq, turli mevalar, tabiiy kauchuk, kakao, kofe) asosiy qismi eksportga yo‘naltiriladi. Konchilik sanoati asosiy rivojlangan sa- noat tarmog‘i hisoblanadi. Asosan, temir va uran rudalari, boksit, qa- lay, neft, olmos, oltin qazib olinadi. Nigeriya G‘arbiy Afrikaning iqti- sodiyoti nisbatan rivojlangan davlatlariga misol bo‘la oladi.