Geografiya va geaxborot tizimlari fakulteti

12. Umumgeografik kartalarning tasnifi. Umumgeografik karta an’anaviy tushuncha bo‘lib, yer yuza-sida ko‘zga ko‘ringan hamma tafsilotlarning generalizatsiya qilinib kichraytirilgan tasviridir. Demak, uni yer usti landshaftining kichraytirilgan tasviri desa bo‘ladi. Mazkur karta quyidagi geografik elementlardan tashkil topgan: suv obektlari yoki gidrografiya tarmoqlari, relef, o‘simlik, grunt (botqoqliklar, qumliklar va sho‘rxoklar), aholi yashaydigan joylar, aloqa yo‘llari, aloqa vositalari, chegara va to‘siqlar. Bulardan tashqari, geografik joylashishi bilan bog‘liq bo‘lgan ba’zi miqdor va sifat ko‘rsatkichlari ham kiradi. Masalan, daryo va dengiz qirg‘oqlarining balandligi, suvining sifati va hokazolar. Umumgeografik kartalar ko‘p maqsadli bo‘lib, har xil maqsadlar uchun qo‘llaniladi. Bir xil masshtabdagi karta har xil ishlarni bajarishda foydalanilishi mumkin. Masalan, yo‘llarni loyihalashda, qurilishda, o‘sha joyni geografik jihatdan sinchiklab o’rganishda, navigatsiya ishlarida va hokazolarda. Ba’zan umumgeografik kartalarni tushunishni osonlashtirish maqsadida relefi o‘simlik dunyosi tasvirlanmasligi ham mumkin. Umumgeografik kartalarning asosini topografik kartalar tashkil qiladi.
15. Topografik kartalar mazmuni. Topografik karta yaratish uchun mamlakatimizda geodeziya va kartografiya ishlarini olib boruvchi Respublika Er resurslari, geodeziya va kartografiya davlat kadastri qo‘mitasiga buyurtma tushgandan so‘ng uning hududi mayda masshtabli kartadan aniqlanib, texnik loyihasini tuzishga kirishiladi. Buyurtmaga asosan texnik ishlar aniqlanib, O‘zgeodezkadastr qabul qilgan shartli belgi va yo‘riqnomalar asosida loyiha tuziladi. Loyihada shu hududni geografik jihatdan o‘rganib, buyurtmachilarning xohishini e’tiborga olgan holda standart yo‘riqnomalar asosida to‘liq loyiha ishlab chiqiladi (ma’lum darajada qo‘shimcha kiritish mumkin). Masalan, Markaziy Farg‘ona hududini ekologik jihatdan monitoring qilish uchun mazkur joyning topografik kartasini yaratish zarur bo‘lsa, loyihalash ishlari quyidagilardan iborat bo‘lib, ular to‘liq bajarilishi shart.